پایگاه خبری کازرون نیوز | kazeroonnema.ir
رئیس بخش ادبیات دانشگاه شیراز اعلام کرد دیوان امینالدین بلیانی (استاد حافظ شیرازی) برای نخستین بار تصحیح شد و به زودی منتشر می شود.
آن چه در پی میآید، متن گفتوگو ی خبرنگار بخش ادب خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)با دكتر «كاووس حسنلی» رئیس بخش ادبیات دانشگاه شیراز است كه به تازگی دیوان شیخ امینالدین بلیانی را با همراهی آقای «محمد بركت» تصحیح كردهاند.
دربارهی امینالدین محمدبلیانی و شخصیت او كمی توضیح دهید:
شیخ امینالدین محمدبلیانی، از بزرگان نامدار صوفیه در سدهی هشتم هجری است. او در سال 668 هجری در كازرون به دنیا آمد و پس از هفتاد و هفت سال در ذیقعده 745 درگذشت و در خانقاه علیای كازرون كه خود بنا نهاده بود، به خاك سپرده شد.
خانوادهی امینالدین هم از سوی پدر و هم از سوی مادر از بزرگان نامدار صوفیهی زمان خود بودهاند و او خود از ارادتمندان دلبستهی شیخ ابواسحاق كازرونی، مشهور به «شیخ مرشد» بوده كه در سدهی چهار و پنج میزیسته است.
شیخ امینالدین از آن صوفیان نیكوكاری بوده است كه با تلاش، كوشش و علاقهی فراوان، همواره به دنبال امور خیریه و ساخت بناهای رفاهی و خدمات اجتماعی بوده است. آثار برخی از بناهای عمومی كه به همت امینالدین بنا نهاده شده، هنوز در كازرون باقی است. بناهایی همچون قنات، جوی آب، دارالشفا (بیمارستان)، مدرسه و دارالحدیث، خانقاه و … .
با آن كه امینالدین امكان زندگی مرفه را داشته، اهل گردآوری مال، زراندوزی و سرمایهداری نبوده است و تنگدستی او آن چنان بوده كه در آغاز بنای «سقایهی مرشدی» كه به همت او ساخته شده، حتی امكان خریدن یك بیل و كلنگ را نداشته و برای خرید بیل و كلنگ از مادر خود كمك میگیرد. البته نفوذ معنوی، جاذبهی شخصی و عزم استوار او، به گونهای بوده كه پس از مدتی، مردم شهر و حتی حكام و مدیران و سپاهیان به كمك او میآیند و سقایه را میسازند.
امینالدین چه جایگاهی در میان معاصران خود داشته است؟
شیخ امینالدین به دلیل جایگاه بلند علمی، اجتماعی، مورد توجه و ارادت بسیاری از بزرگان، دانشمندان و عارفان زمان خویش بوده و بارها آنها را به ستایش خود برانگیخته است. یكی از این ستایشگران سرسپرده، «خواجوی كرمانی» است كه با دلباختگی بسیار و ارادت خالصانه در چندین سروده، امینالدین را با اوصاف بلند ستوده است.
محمودشاه و مسعودشاهاینجو، شاه شیخ ابواسحاق و بسیاری دیگر از حاكمان زمان هم ارادت خود را به امینالدین اظهار كردهاند.
حافظ چه رابطهای با امینالدین داشته است؟
حافظ شیرازی كه در شعر خویش از اهالی خانقاه و صوفیان زمان به تعریض، كنایه و نكوهش یاد میكند، در قطعهای امینالدین را «بقیهی ابدال» شمرده و او را در كنار چهار تن دیگر كه «ملك فارس به وجود آنان آباد» بوده، ستوده است:
به عهد سلطنت شاه شیخ ابواسحاق/به پنج شخص عجب ملك فارس بود آباد …
و بعد دربارهی امینالدین گفته:
دگر بقیهی ابدال، شیخ امینالدین /كه یمن همت او كارهای بسته گشاد
برخی از حافظپژوهان آشكارا، امینالدین را یكی از استادان حافظ دانستهاند كه بر ذهن و زبان حافظ تأثیر گسترده گذاشته است.
برخی از سردههای شیخ امینالدین ـ به ویژه در واژههای كلیدی ـ یكسره همچون غزلهای حافظ است ـ البته از نظر معنوی و نه هنری.
«برای نمونه غزل زیر را میتوان مثال آورد:
صوفی پشـمینهپوش عاشـق و دیوانه شد/و از همـه نابود و بود فارغ و بیگانه شـد
دید كـه معشــوق جان رند و خراباتی است/رطل گران دركشید می خور و رندانه شد
صومعه آتش بزد دلق و سجاده بسوخت/مطرب و می سـاز كرد ساكن میخانه شد
كعبهی دل چوت بدید در حرم دل عیان/تازه شـد ایمـان او كافـر كاشانـه شـد
مذهب سالوس دون هیچ نكرد اختیـار/دانه رهـا كرد و دام از پی دردانـه شـد
با توجه به به سرسپردگی كسی چون خواجویكرمانی به امینالدین و تأثیرپذیری آشكار حافظ از خواجو (دارد سخن حافظ طرز سخن خواجو) و همچنین اظهار ارادت حافظ به امینالدین كه او را «بقیهی ابدال» میداند «كه به یمن همتش كارهای بسته گشوده میشود» دلایل تأثیرپذیری حافظ از امینالدین آشكارتر میشود.
عرفان شیخ امینالدین چگونه عرفانی است؟
كسانی كه در پیوند با عرفان امینالدینبلیانی نوشتهاند، معمولاً عرفان او را زاهدانه معرفی كردهاند. «محمود بن عثمان» هم كه از ملازمان و مریدان شیخ امینالدین بوده، در سیر تنامدی شیخ كه كتابی است به نام «مفتاح الهدایه و مصباح الضایه» از ریاضتهای شیخ و مخالفتهای او با نفس بسیار گفته است و اما در اشعار شیخ امینالدین به گونهای گسترده با زهد مبارزه شده و زاهدان زمان نكوهیده شدهاند.
ستیز فراگیر امینالدینبلیانی با زاهدان زمان و نكوهش زاهدان با اوصافی چون: زاهد دون، زاهد خودبین، زاهد خشك، زاهد خودرأی بد خوی، زاهد خام، زاهد سرگردان و مانند آنها در سراسر غزلهای امینالدین موج میزند و یكی از كلید واژههای آشكار سرودههای اوست.
در آی ای زاهد خود رأی بد خوی/ تو تا كی ماندهای اندر لب جوی
ره نیست در این بحر به زراقی و سالوس/ ای زاهد سرگردان تا كی من و مایی
به رغم زاهد دون چین آن زلف/ بجنبان مشك را مقداد بشكن
تیر ستم رها كن بیداد بر ملا كن/ رسوا و مبتلا كن صد زاهد نگونسار
و بسیار ابیات دیگر.
امینالدین كه خود از صوفیان اهل خانقاه بوده و مریدان فراوان داشته است، در سرودههای خود، همچون حافظ با صوفیان نیز در ستیز است و با طنز و كنایه از آنان یاد میكند.
شیخ امینالدین، آن چنان كه محمود بن عثمان هم در فصل یازدهم كتاب «مفتاح الهدایه» آورده، به ذكر «لا اله الا الله» بسیار اهمیت میداده و مریدان خود را پیوسته به ذكر «لا اله الا الله» تشویق و ترغیب میكرده است. یكی از آثار بر جا ماندهی امینالدین رسالهی «بدایه الذاكرین» است كه در آن جا دربارهی فضیلت ذكر «لا اله الا الله» توضیح داده است.
در دیوان امینالدین به جز موارد پراكندهی دیگر، شش قطعه شعر مستقل (چهار قصیده، یك ترجیعبند و یك مسمط) در پیوند با ذكر «لا اله الا الله» و توصیف ویژگیها و امتیازات این ذكر است.
دربارهی نسخهی خطی دیوان امینالدین ممكن است، توضیح بدهید. چند نسخه از این دیوان شناخته شده است؟
از دیوان اشعار امینالدین، تنها یك نسخهی خطی بر جای مانده و تا كنون شناخته شده است و آن هم در واقع در حاشیهی نسخهی خطی كلیات سعدی نوشته شده است كه در كتابخانهی ملی پاریس با «شمارهی 816» نگهداری میشود. در بهمن ماه سال 1383 كه در فرانسه بودم، در بخش نسخ خطی «كتابخانهی ملی پاریس»، اصل این نسخه را كه همراه با «خمسهی نظامی» در حاشیهی كلیات سعدی است، دیدم و میكروفیلم آن را تهیه كردم و در طول سال گذشته به كمك فاضل محترم جناب آقای محمد بركت آن را تصحیح كردیم.
این طرح از سوی فرهنگستان هنر پشتیبانی شده و قرار است به مناسبت برگزاری همایش مكتب شیراز در آذر ماه 1387 منتشر شود.
۲) طبیعی است، نظراتي كه در نگارش آنها، موازین قانونی، شرعی و اخلاقی رعایت نشده باشد، یا به اختلاف افكني‌هاي قومي پرداخته شده باشد منتشر نخواهد شد. خواهشمندیم در هنگام نام بردن از اشخاص به موازین حقوقی و شرعی آن توجه داشته باشید.
۳) چنانچه با نظری برخورد کردید که در انتشار آن دقت کافی به عمل نیامده، ما را مطلع کنید.
۴) در صورت وارد کردن ایمیل خود، وضعیت انتشار نظر به اطلاع شما خواهد رسید.
۵) اگر قصد پاسخ گویی به نظر کاربری را دارید در بالای کادر مخصوص همان نظر، بر روی کلمه پاسخ کلیک کنید.
