معمولا از واژه شهادت که سخن به میان می آید، فورا کشته شدن در معرکه جنگ توسط دشمن به ذهن انسان خطور می کند اما با بررسی روایات اهل بیت (علیهم السلام) در می یابیم که: اولا شهادت به کشته شدن در میدان جنگ خلاصه نمی شود و ثانیا شهادت دارای درجات و مراتبی است که به تبع آن، شهدا نیز دارای درجات و مراتب مختلفی بوده ، از درجات یکسانی برخوردار نمی باشند .

آنجاکه امام سجاد (ع) می فرمایند : ان للعباس عندالله تبارک وتعالی منزلة یغبطه بها جمیع الشهداء یوم القیامه(1)

(عموی مان) عباس نزد خداوند متعال جایگاهی دارد که تمام "شهدا" روز قیامت غبطه آن مقام را می خورند.

این روایت نشان می دهد که گاهی یک شهید می تواند چنان جایگاهی پیدا کند که حتی بقیه شهدا نیز حسرت مقام او را بخورند پس چنین شهیدی درجه بالاتری نسبت به بقیه شهدا دارد و حداکثر مقام شهادت را از آن خود کرده و به آن مرتبه حداکثری شهادت دست یافته است .

همچنين در روایت دیگري پیامبر گرامي اسلام (ص) می فرمایند : من مات علی حبّ آل محمد مات شهیدا (2) هر کس که با محبت و اعتقاد به اهل بیت بمیرد ، شهید مرده است .

و این شاید در جایگاه پايين ترين درجات شهادت و يا " شهادت حداقلی " است چرا که مرتبه بالا تر از آن ، در این روایت ترسیم شده است :

امام صادق (ع) فرمودند: من قرا فی یومه او لیلته « اقرا باسم ربک » ثم مات فی یومه او لیلته مات شهیدا وبعثه الله شهیدا و احیاه الله شهیدا (3)

کسی که در روزی یا شبی سوره علق را بخواند ودر همان شب یا روز بمیرد شهید مرده است و خداوند هم او را شهید مبعوث می فرماید و نیز به او همچون شهدا حیات جاودانه می دهد.

از همینجا معلوم می شود که این درجه نیز با درجه آنکس که فقط مردنی شهادت گونه داشت ، تفاوت داشته و بالا تر از آن است .

پس شهادت دارای درجات متفاوتی بوده و شهادت حداقلی از شهادت حداکثری متمایز بوده وتفاوت دارد ، البته علت و راز این تفاوت ها و اینکه باید به دنبال کدام مرتبه از این شهادت ها بود مجال دیگری می طلبد که انشاء الله در نوشتار دیگری به آن خواهیم پرداخت.

1.الامالی للصدوق ص 455

2.بحارالانوارج65ص 137

3.ثواب الاعمال ص124