پایگاه خبری کازرون نیوز | kazeroonnema.ir

کد خبر: ۵۸۲۶
تاریخ انتشار: ۲۷ آذر ۱۳۸۹ - ۱۶:۰۱
مهدی رحیمی

مقدمه

آنچه که از بررسی تحلیلی قیام امام حسین علیه السلام درنوشته های گوناگون متفکران مسلمان اعم ازشیعه وسنی دیده می شود عدم جامعیت کافی وهمه جانبه بودن آنها است .بایدتوجه داشت که قیام امام حسین علیه السلام اززوایای گوناگون موردتأثیربوده وعوامل مختلف ومهمی دراین نهضت نقش ایفاکرده اند. ویژگی های رهبراین نهضت باعث شده که قلم های تحلیل گران بیشتربه بررسی پیرامون وی بپردازدو ازمسائلی همچون مردم کوفه ونقش یهودیت درنهضت و...بازمانند.هدف از آنچه درپیش رودارید آشنایی دادن مخاطبین بریکی ازعوامل مسلم وتأثیرگذاردرنهضت امام حسین علیه السلام است که باشناخت این عامل مسلم بیشتربراسراراین نهضت پی برده شود.
 

* جمعیت شناسی مردم کوفه

درزمان خلیفه دوم درسال 17 هجری شهرکوفه به دست فرمانده سپاه مسلمانان سعدبن ابی وقاص پی ریزی شد.این شهربنابه دستورخلیفه دوم برای جنگ باایرانیان با هدف بنیان گذاری یک پادگان نظامی درنزدیکی ایران به جهت مرکز پشتیبانی نیروهای عمل کننده درجنگ بودطبق نظرخلیفه دوم ظرفیت این شهرجهت اسکان به تعدادتمام سربازان بایدساخته می شد.مسجدی که ساخته شدحدود40 هزارنفرظرفیت داشت 40 هزار سربازجنگی که به همراه خودهرکدام یک زن ویک بچه بودومجموعاً تعدادافراددرشهر120 هزارنفرتخمین زده می شود .پس ازبنیانگذاری شهر کوفه به علت هایی همچون خوش آب وهوابودن وکناررود فرات قرارداشتن و مجاورت باایران و وضعیت اقتصادی مناسب که ازراه خراج غنائم سرزمین های فتح شده بدست آمده بود این شهر برای مهاجرت اقوام و مردم مختلف ازسرزمین هایی همچون ایران ویمن وحجاز محل مناسبی شدبه طوری که ارواردو براون تاریخ نویس می گوید : « پس ازشکست ایران درفارسیه فی المثل 4 هزارسرباز دیلمی نزدیک بحر خزر پس ازمشاوره تصمیم گرفتند به میل خوداسلام آوردند وبه قوم عرب ملحق شونداین عده درتسخیر جولابه تازیان کمک کردندو سپس با مسلمین درکوفه سکونت اختیارکردنداین مهاجرت درزمان حضرت علی علیه السلام که کوفه مرکزحکومت شد ، شدت بیشتری گرفت به طوری که سپاهیان درجنگ صفین 60 هزارو یا90 و یا120 هزارنفرذکرکرده اندالبته این تعدادسپاهیان حضرت بودندنه تمام ساکنین کوفه .درزمان معاویه به خاطرترس ازشیعیان ،تعدادزیادی ازآنها رامهاجرت دادندوبه شهرهای شام وخراسان ونقاط دیگرانتقال یافتند .
 

*ترکیب قومیتی

ترکیب قومیتی کوفه ازدو بخش عرب و غیرعرب تقسیم می شد .گروههای عرب از قبایل مختلف باآغاز فتوحات اسلامی درایران ازشهرهای مختلف شبیه جزیره عربستان جمع شده وپس ازفتوحات درکوفه وبصره سکنی گزیده بودند .ازجمله این گروه هایی که درشهرساکن شدندوقسمت اعظم افرادکوفه راتشکیل می دادندبه شرح زیراست .

1- عرب های قحطانی یا یمانی : این گروه به اهل بیت علاقه مندبودندولی بادسیسه های معاویه وسرمایه گذاری های اوآنها رابه خودنزدیک کرد .

2- قبیله عدنانی یاتزاری

3- قبیله بنی تعلب :این قبیله که ساکن عراق وپیوسته با ایرانیان درجنگ بودند وحین یاپس از فتح ایران به مسلمانان گرویدند .

4- عناصرغیرعرب کوفه همچون موالی ،سریانی ها وقبطی هاتشکیل می دادند.موالی بزرگترین گروه غیرعرب کوفه شامل می شدند آنها عمدتاً ایرانی های مسلمان وهم پیمان شده با قبایل مختلف عرب بودندوکثرت آنها درسپاه مختاردرسال 66 که بعضی تعدادآنها را20 هزار نفرنوشته اند .نشانگر فراوانی این گروه درزمان شروع نهضت امام حسین علیه السلام درکوفه است .
 

*گروه های عقیدتی کوفه

این گروه های شامل دوگروه مسلمان وغیرمسلمان بودند که غیرمسلمان شامل یهودی ها ومجوسی های ایرانی ومسیحیت می شد درهمین حال تعداداین گروه غیرمسلمان اندک بود .گروه مسلمان شامل گروه شیعه وهواداران بنی امیه وخوارج وافرادی بی طرف داشت که شیعیان به دوگروه رؤسا و شیعیان عادی تقسیم می شدند .
 
رؤسای شیعه :سلیمان بن صردخزائی ،مسیب بن نجیه فواندی،مسلم بن عوسجه ،حبیب بن مظاهراسدی ،ابو   صائدی همگی ازیاران حضرت علی علیه السلام درجنگ با معاویه بودندکه به خاندان اهل بیت علاقه داشتندوبعدازمرگ معاویه توسط این افرادنامه نگاری انجام گرفت .گروه دیگرشیعیان که بخش قابل توجه مردم کوفه بودند به دلیل تسلط بنی امیه درطول مدت متمادی به خصوص درزمان دوحاکم زیادوپسرش زهرچشمی ازآنها گرفته شده بودبه گونه ای که تااحتمال پیروزی راقطعی نمی دیدندواردنهضتی نمی شدندشایدعلت نامه نگاری آنها ونیز پیوستشان به نهضت مسلم وقیام مختاربه جهت قطعی دیدن پیروزی آنها بوده ولذاپس از استشمام بوی شکست مسلم ازکناراودورشدنداین نکته رانبایدازیادبردکه امضای هرفردی برپای نامه به امام حسین علیه السلام دلیل برتشیع اونمی شودزیرا درآن زمان بانزدیک دیدن پیروزی حتی افرادباندبنی امیه نیزبه امام نامه نوشتندهواداران بنی امیه درصدقابل توجهی ازمردم کوفه راتشکیل می دادند .درمدت 20 سال حکومت بنی امیه آنها بسیارقوی شده بودندورؤسای کوفه(بعضی ازآنها)ازهمین گروه بودندو باعث گرایش مردم به سوی آنهاشده بود .شایدبتوان گفت اکثر جمعیت کوفه را افراد بی تفاوت تشکیل می دادندکه همتی جزء پرکردن شکم وپرداختن به شهواتشان نداشتندیانزدیک دیدن پیروزی مسلم به اونزدیک ولی باوعده ووعیدهای ابن زیادبه لشکرعمربن سعدپیوستندوبه جنگ امام حسین علیه السلام پرداختند فرزدق درملاقات باامام حسین علیه السلام این چنین به معرفی آنها می پردازد : " قلب های آنهاباتوست اماشمشیرهایش علیه توکشیده شده است ."
 

مردم کوفه درمقطع تاریخی دارای صفات وفضایل ورذائل بودنداماازآنجا که صفات وخلقیات منفی آنها باامامان شیعه همانندامام علی وامام حسن و امام حسین علیه السلام ونیزدیگرخاندان اهل بیت همانند زیدبن علی علیه السلام نقش ماندگار زشتی بر روی این شهرگذاشته است لذابیشترنویسندگان وتحلیلگران تاریخ اسلام این صفات را به عنوان ویژگی کوفیان ذکرنموده ودرصفات مثبت آنها غافل مانده اند.صفات مثبت مردم این شهربودکه باعث شد فتح ایران به عنوان یک امپراطوری بزرگ رخ دهد. چنانکه خودحضرت علی علیه السلام درزمانی که مردم کوفه برای جنگ باناکثین به یاری امام علی پیوستندبه آنها خوش آمدگفت ودرخطابی فرمود:ای اهل کوفه شما شوکت عجم وپادشاهان آنها رادگرگون ساختیدوجمعیت آنهاراپراکنده کردید.عنصرشجاعت کوفیان درجنگ های جمل وصفین تاقبل از (به نیزه کشیدن قرآن )ونهروان باعث شدکه پیروزی حضرت علی رافراهم شود ولی پس ازایجاداختلاف درآنها توسط معاویه وایجادترس دراثراختلاف سست شدندبه گونه ای که حضرت شدیداً ازآنها گلایه فرموند: " وای اهل کوفه هرگاه خبرحرکت لشکری ازسپاه شام رامی شنویدبه خانه های خودپناه می بریدودرخانه رابه روی خودمی بندیدچنانچه سوسماروکفتاربه خانه خودمی خزد!" این عنصردرزمان حکومت عبیدالله بن زیاددرکوفه به علت دنیاپرستی ودوری آنهاازمعارف اهل بیت بعدازامام علی و...باعث تنهاگذاشتن مسلم درمقابل سپاه عبیدالله گردیدولی بعدازجریان کربلا درقیام هایی همچون قیام توابین ومختارشاهددوباره این عنصرهستیم .درموردایمان اهل کوفه درزمان علی علیه السلام ایشان فرمودنددرقبل ازشروع جنگ صفین اهل شام نسبت به دنیا حریص تر از اهل کوفه نسبت به آخرت نیستند. اما این ایمان با مسلط شدن بنی امیه بعدازحضرت علی علیه السلام وتبلیغات نابجاو سستی های آنان دردفاع ازحضرت وقایل پیداکردن به دنیاطلبی بیشترکم رنگترشدبه گونه ای که درسال 61 هجری امام حسین راتنهاعده ای ازآنهابا او جنگ کردندو درطرفی دیگرخوارج گروهی بودندکه نماز می خواندند، تهجد و حافظان قرآن بودند ولی ازهمین کوفه بودندکه ایمان سخت بدون بینش وبصیرت باعث اضمحلال حکومت حق شدند . خصوصیت دیگری که درکوفه یافت می شدوجودعالمان به قرآن وحدیث نبوی بودواین شهردرزمان خلیفه دوم ساخته شده بودوکسانی که نزدپیامبربودندومعارف راازپیامبرگرفته به جهت جهادبه این شهرمهاجرت کرده بودندوبعضی ها مرکزیت شدن کوفه درزمان حکومت حضرت علی علیه السلام علت آن هم خطاب عمربه بعضی انصارکه به کوفه می رفتندوآنهارامشایعت می کرد یعنی به سمت مردمی می رویدکه قرآن درسینه های آنان است وصدای قرآن خواندن آنان. تعدادقابل توجهی ازآنها ازکوفه بودند وازائمه نیز درمدح کوفه روایاتی داریم که درآنها ازکوفه به عناوینی چون " کنزالایمان، جمجمه الاسلام یادشده ویژگی های منفی این مردم درباره ی همه آنهاصادق نبوده واین صفات دربرهه ای ومطابق باحادثه های رخ داده است انسان هاباامتحانات الهی مختلفی روبرومی شوندودرهرزمان ممکن است درجات ایمانی آنها کم یازیادباشدلذاعکس العمل ها متفاوت می شودممکن است دریک زمان یک جامعه کافرشوندولی بعدازمدتی توبه کرده وایمان بیاورند.دنیاطلبی بعضی ازکوفی ها به طوری که این شهر جهت جنگ اایرانی ها به وجودآمده بودولذاعده ای که برای جنگ آمده بودنددرواقع ملاک آنهارضای خدابلکه به خاطرغنائم وثروت آمده بودندلذادرمواقعی که جان خودرادرخطرمی دیدندعقب مرفتندودرمواقع سودمادی درکاربودخودرانشان می دادندالبته گروهی از کوفی ها که تعدادآنها هم زیادبوداینچنین بودند .ازاینجاست که عمق کلام امام حسین هنگام فرود درسرزمین کربلا پی می بریم که فرمود:مردمان بندگان دنیایندودین مانندامری برزبان آنها افتاده است تاهنگامی که معیشت آنها برقرار باشداماهنگامی که درامتحان افتنددینداران اندک خواهندبود .     

          
در پایان چند نکته عرض می کنم . صفات خوب و بد انسان بسته به ایمان او دارد اگر تقوی اش همراخ با تمسک به اولیای الهی باشد انسان نجات پیدا می کند . در روایتی داریم : « ان مثل اهل بیتی کمثل سفینه ... » و هر کس و هر جامعه ای اگر برای امر قدم بردارد ولی تقوای الهی نداشته باشد و به اهل بیت تمسک نکند نتیجه آن هلاکت است هر چند شاید ظاهر به نظر برسد که پیروز شده است . کوفی ها از زمانی ضعف پیدا کردند و شکست خوردند که مولای خویش یعنی امیرالمومنین را مورد توجه قرار ندادند و عمل به احکام و دستورات حجه خدا فکر نکردند که دوری از ولایت و احکام او دوری از خدا و رستگاری است.
 
یک سوال آیا اگر ما در آن زمان به جای کوفی ها بودیم تحت تاثیر فشارها و به قولی جنگ روانی دشمن قرار نمی گرفتیم آیا تحت تاثیر جو حاکم بر آن زمان که حاصل روش های مختلف دشمن بود واقع نمی شدیم مطمئنا اگر ایمان ما و بصیرت ما و امام شناسی ما به اندازه کوفی ها باشد حتی اگر امام معصوم هم حضور داشته باشد همان صفات و ویژگی ها برای ما هم رخ داد.
 

منابع : مو سوعه کلمات امام الحسین .

کتب شهید مطهری ، تاریخ طبری ، کوفه پیدایش شعر اسلامی ، بحار الانوار مجلس الاخیار العوال ، ......نعمت الله صغری فروشانی

 

 

نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
مخاطبین محترم؛
۱) کازرون نما، معتقد به آزادی بیان و لزوم نظارت مردم بر عملکرد مسئولان است؛ لذا انتشار حداکثری نظرات کاربران روش ماست. پیشاپیش از تحمل مسئولان امر تشکر می کنیم.
۲) طبیعی است، نظراتي كه در نگارش آنها، موازین قانونی، شرعی و اخلاقی رعایت نشده باشد، یا به اختلاف افكني‌هاي‌ قومي پرداخته شده باشد منتشر نخواهد شد. خواهشمندیم در هنگام نام بردن از اشخاص به موازین حقوقی و شرعی آن توجه داشته باشید.
۳) چنانچه با نظری برخورد کردید که در انتشار آن دقت کافی به عمل نیامده، ما را مطلع کنید.
۴) در صورت وارد کردن ایمیل خود، وضعیت انتشار نظر به اطلاع شما خواهد رسید.
۵) اگر قصد پاسخ گویی به نظر کاربری را دارید در بالای کادر مخصوص همان نظر، بر روی کلمه پاسخ کلیک کنید.
مشاركت
آب و هوا و اوقات شرعی کازرون
آب و هوای   
آخرين بروز رساني:-/۰۶/۰۲
وضعيت:
سرعت باد:
رطوبت:%
°
كمينه: °   بیشینه: °
فردا
وضعيت:
كمينه:°
بیشینه:°
کازرون
۱۴۰۳/۰۱/۰۹
اذان صبح
۰۵:۳۶:۵۳
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۷
اذان ظهر
۱۳:۰۸:۴۶
غروب آفتاب
۱۹:۱۹:۵۰
اذان مغرب
۱۹:۳۵:۵۲