در هزار و 60 كيلومتري جنوب تهران و 150 كيلومتري غرب شيراز، شهري واقع است كه جذابيت هاي گردشگري و زيبايي هاي بسيار كهن تاريخي آن در سايه شهر بزرگ شيراز گاه از ديده ها نهان مي ماند. كازرون يكي از شهرستان هاي استان فارس كه داراي (طبق اطلاعات ايستگاه هواشناسي اين شهرستان در يك دوره 24 ساله) درجه حرارت متوسط سالانه 78/21 درجه سانتي گراد و رژيم بارندگي مديترانه اي است. شهر باستاني «بيشاپور» مهم ترين جاذبه تاريخي آن است.اين شهر به جاي مانده از دوره ساساني است.

    هرچند كه در پهنه شهرستان كازرون آثار تاريخي بسياري وجود دارد اما بي ترديد بيش ترين آثار مربوط به دوره ساساني است. بزرگ ترين و تنها مجسمه سنگي دوره ساساني (مجسمه شاپور اول)، 9 نقش برجسته از 30 نقش برجسته دوره ساساني شهر تاريخي بيشاپور، بزرگ ترين كتيبه ديواري عهد ساساني معروف به كتيبه كريتر با ابعاد 20/7005/2 متر، پرستشگاه (آبكده) آناهيتا (الهه آب)، آتشكده هاي متعدد، جاده شاهي از جمله آثار به جاي مانده از دوره ساساني در اين ديار است.

    از ديگر سو، وجود منابع آبي به نسبت خوب اين شهرستان استان فارس، ويژگي هاي طبيعي اين سرزمين را هم جلوه اي ديگر بخشيده است. وجود انبوه باغ هاي مركبات، انگور (روستاي دوان)، نرگس زار اطراف كازرون در مناطق «جره»، «بلبك»، «سه مشهد»، «فامور»، «تنگ چوگان» و ... از جمله زيبايي هاي اقليمي كازرون است. علاوه بر اين مناطق جنوب و جنوب غربي اين شهرستان نيز با نخلستان هاي خرما پوشيده شده كه خود زيبايي ديگري است.

    از ديگر زيبايي هاي طبيعي كازرون درياچه پريشان (فامور) است كه در 15 كيلومتري شرق اين شهر قرار دارد. درياچه اي به مساحت حدود چهار هكتار كه آب هاي سطحي حاصل از ريزش هاي جوي، صدها چشمه كوچك و بزرگ دشت ارژن و دشت فامور را در ارتفاع 718 متري از سطح دريا در خود جمع كرده است. اين درياچه بزرگ ترين درياچه آب شيرين و دايمي ايران است كه انواع و اقسام ماهي هاي آب شيرين و گونه هاي ناياب پرندگان به خصوص در فصل سرما در آن وجود دارد. آب شيرين درياچه قابل استفاده براي زراعت و كشاورزي است و از جمله استفاده از آن در نرگس زار زيباي اطراف درياچه است. نزديكي درياچه به شهر و دسترسي آسان به آن مثل همه زيبايي هاي طبيعي اين چنين، باعث همراهي طبيعت درياچه با انبوه بطري هاي خالي پلاستيكي و انواع و اقسام زباله هاي تر و خشك شده كه به خصوص در فصل گرم سال زشتي آن و مگس ها همچون ضربه گرزي است بر ذوق آدمي!

    اما شهر تاريخي بيشاپور كه بهانه اصلي ما براي ديدار از كازرون بود، در 23 كيلومتري غرب كازرون و كنار جاده شاهي واقع شده كه در دوره هخامنشي تخت جمشيد و استخر را به شوش و در دوره ساساني شهر «گور» و «بيشاپور» را به تيسفون مقر امپراتوري ساساني متصل مي كرده است. بيشاپور دو كيلومتر مربع وسعت دارد و جزو نخستين شهرهاي باستاني است كه داراي تاريخ مكتوب شهرسازي است. اين تاريخ سنگ نبشته اي است كه با دو خط اشكاني و ساساني بر روي ستون بناي يادبود بيشاپور حك شده است.

    هرچند كه تاكنون بخش بسيار محدود و كوچكي (تا آن جايي كه به خاطر دارم راهنماي ميراث فرهنگي رقم 10 درصد را عنوان مي كرد) از بيشاپور كاوش شده است; اما آثار يافت شده نشان مي دهد كه بيش تر آثار دوره ساساني در بخش شمالي شهر ايجاد شده و اين شهر در دوره اسلامي به سمت جنوب گسترش يافته است. به عنوان مثال در بخش شمالي شهر، پرستشگاه زيباي آناهيتا (آبكده)، تالار تشريفات و بقاياي برج و بارو يافت شده و در بخش جنوبي آن بقاياي مسجد جامع حكايت از اسلامي بودن است.

    از ديگر زيبايي هاي طبيعي و تاريخي كازرون مي توان به «چشمه رنجان»، «دشت بخنگ»، «روستاي دوان»، «سرو كلاني»، «غار شاهپور» و «گردشگاه ميان كتل» اشاره كرد.

    غار شاهپور در انتهاي تنگ چوگان، در سينه كوه و در ارتفاع حدود 800 متري از سطح زمين قرار دارد كه قطر دهانه آن حدود 30 متر است و به سبب قرار گرفتن مجسمه شاپور بر دهانه آن به غار شاپور معروف شده است.

    مجسمه شش متري شاپور بر دهانه اين غار، شاهكار پيكرتراشي ايران باستان است كه پس از نزديك به 1700 سال هنوز باقي مانده است. هر چند كه اين تنديس دچار آسيب هاي فراوان شده و ظرافت هاي آن اندكي از بين رفته است.

    ظاهراً اين مجسمه بر اثر زمين لرزه واژگون شده بوده كه در سال 1336 توسط ارتش ايران و بدون لحاظ كردن اصول باستان شناسي تعمير شده و دوباره به حالت اولش باز گشت.

    دسترسي به غار شاپور پس از گذشتن از مسيري كوهستاني و افزون بر يك ساعت كوهپيمايي امكان پذير است.

 روستاي دوان ديگر جاذبه ديدني شهرستان كازرون است كه به ماسوله فارس مشهور است. اين روستا در 12 كيلومتري شمال كازرون واقع است و يكي از مشهورترين توابع كازرون است، روستاي دوان روستايي زيبا و در عين حال خلوت است چرا كه مردمان بسيار سخت كوش و پركار دوان در نقاط مختلف مثل سواحل جنوبي خليج فارس، شيراز، تهران و... مشغول به كارند.مردمان به جاي مانده در روستا هم اغلب كشاورز و باغدار هستند و غلاتي چون گندم و جو و محصولات باغي مانند انگور، انجير و انار و... حاصل دسترنج آن ها ست.در اين روستا نيز بقاياي باستاني از جنس سنگ و چوب به چشم مي خورد كه عده اي از اهالي روستا با جمع آوري آن ها در تلاش براي ساخت موزه اي در اين روستا هستند.

    ماسوله ناميدن دوان هم از آن جهت است كه اين روستا در منطقه كوهستاني واقع شده و زمين هاي آن در دامنه تپه ها و به صورت پلكاني بنا شده است اما ويژگي عجيب دوان وجود گورستان هاي متعدد است كه برخلاف عرف اكثريت قريب به اتفاق روستاهاي ايران كه تنها يك گورستان در ورودي و گاه در خروجي ده دارند، دوان چندين و چند (شايد دوازده) گورستان دارد.

     به گفته يكي از اهالي كه خود نيز سال ها در تهران زندگي كرده، علت اين ماجرا وصيت دواني هاي پراكنده در سراسر جهان است كه پس از مرگ در زادگاهشان دفن مي شوند. هر طايفه و قومي هم زميني از املاك خود را براي اين منظور در نظر گرفته اند و گورستاني بنا كرده اند كه همين ماجرا روستا را به گونه اي شگفت و موهوم ساخته است كه سكوت و آرامش آن هم به اين وهم و خيال افزوده است.

    به هر حال، يك روز از اقامت دو روزه من در كازرون، در دوان گذشت كه بسيار خاطره انگيز بود. اقامت در خانه پيرمردي تنها كه مهمان نوازي اش چونان ديگر ايرانيان دل انگيز بود.