12فروردين ماه سالروز استقرار نظام جمهورى اسلامى ايران است.

 نظامى كه حاصل شهادت‏ها، رشادت‏ها، از خودگذشتگى‏ها و تحمل شكنجه‏ها، تبعيدها و سختى‏هاى فراوانى است. لذا ملت ما اين روز بزرگ را گرامى داشته و بدان افتخار مى‏كنند.

مفهوم "جمهورى اسلامى" اما در سال‏هاى گذشته مورد مناقشات فراوانى قرار گرفته است تا جايى كه گروهى از تجديدنظر طلبان در رداى اصلاح‏طلبى خواستار برقرارى "جمهوريت ناب" شده و امام را مخالف با تشكيل حكومت اسلامى ناميدند!

 به عنوان نمونه سيدحسين موسوى تبريزى در اين باره گفت:

«افرادى كه مدعى‏اند امام به دنبال حكومت اسلامى بود، يك شعار در خصوص حكومت اسلامى توسط امام پيدا كنند. مقلدين امام در سال 56 بعد از شهادت حاج مصطفى شعار «استقلال، آزادى، حكومت اسلامى» را سرمى‏دادند اما امام يك بار هم اين شعار را مطرح نكرد و حدود سه ماه مانده به پيروزى انقلاب اطلاعيه‏اى صادر كرد كه شعارهايتان را عوض كنيد و بگوييد «استقلال، آزادى، جمهورى اسلامى». امام مى‏گفت ما مى‏خواهيم در كشورمان آزاد و مستقل باشيم و طبق اعلاميه جهانى حقوق بشر عمل كنيم.»(1)

ابراهيم اصغرزاده نيز گفت:

 «متأسفانه گويا جامعه ما پس از بيست سال طبق برنامه به سوى جمهوريت ناب(!) و دموكراتيك پيش نرفته!«(2)

برخى از اين افراد تلاش مى‏كردند تا با استناد به اين جمله از امام خمينى(ره) كه «من رأى به جمهورى اسلامى مى‏دهم... نه يك كلمه كم، نه يك كلمه زياد.»(3) چنين وانمود كنند كه ايشان مخالف "حكومت اسلامى" بوده‏اند چون در تركيب حكومت اسلامى كلمه "جمهورى" وجود ندارد! ما اما بنا داريم در اين نوشتار نگاهى دوباره بر مواضع حضرت امام خمينى(ره) انداخته به دفاع از ايشان در برابر اتهام مخالفت با تشكيل «حكومت اسلامى» بپردازيم.

با تأمل و تدبر در مواضع حضرت امام به اين حقيقت پى‌خواهيم برد كه ايشان در طول دوران مبارزه با رژيم ستم شاهى بارها بر لزوم تشكيل "حكومت اسلامى" تأكيد داشته‏اند و پس از پيروزى انقلاب نظام جايگزين را از مصاديق "حكومت اسلامى" معرفى مى‏كرده‏اند. (و البته اين منافاتى با قبول نارسايى‏هاى فراوان در اداره حكومت ندارد.)

 اينك به نمونه هايى از تأكيدات ايشان اشاره مى‏كنيم:

 1. اگر بنا شد حكومت اسلامى باشد، اگر بنا شد ديانت اسلام حكومت كند تمام ثغور حفظ مى‏شود.(4)

2. بر شما جوانان ارزنده اسلام است كه...براى پياده كردن طرح حكومت اسلامى و بررسى مسائل آن اهتمام بيشترى به خرج دهيد.(5)

3. شما اى ملت ايران! اى مسلمانان پاك طنيت!...احكام اسلام و كيفيت حكومت اسلامى را تحقيق و نصب العين خود قرار دهيد.(6)

 4. بايد برنامه و نشريات همه جناح‏ها بدون ابهام متكى به اسلام و حكومت اسلامى باشد.(7)

 5. كمال مطلوب ما ايجاد يك دولت و حكومت اسلامى است.(8)

 6. طرح حكومت اسلامى در عروق مردم ايران ريشه دوانيده است و به اميد خدا پيروزى از آنِ ماست.(9)

 7. اين مطلب را شما بايد منعكس كنيد و بفهمانيد كه مسأله‌ي داد ملت ايران چيست و اينها چه چيز مى‏خواهند. بچه 8 ساله‏شان داد مى‏زند: «آزادى، استقلال، حكومت اسلامى»، پيرمردش هم اينها را مى‏خواهد، ملايش هم اين را مى‏خواهد - عرض مى‏كنم كه - اهل منبرش هم اين را مى‏خواهد، فضلايش هم اين را مى‏خواهند، بازارى هم اين را مى‏خواهد، دبيرستانى هم اين را مى‏خواهد.»(10)

 8. برداران محترم! در اين نهضت مقدس كه تشكيل حكومت اسلامى سرلوحه اهداف آن است و ضمانت از آزادى و استقلال از ثمرات آن، صبور باشيد.(11)

9. ما مى‏گوييم حكومت اسلامى، مى‏خواهيم.(12)

10. خواست ملت، رفتن شاه و استقرار حكومت اسلامى است، به تظاهرات بنگريد.(13)

 11. من اميدوارم كه حكومت اسلامى در ايران تشكيل شود.(14)

12. در ايران همان‏طور كه ديده مى‏شود، تمام اقشار فرياد اسلام و حكومت اسلامى مى‏زنند.(15)

13. بايد از فريادهايى كه مردم مى‏كشند، اهدافشان را به دست آورد. همه فرياد مى‏زنند كه: «آزادى، استقلال، حكومت اسلامى، مرگ بر سلطنت پهلوى» و... اينها اهداف آنان است.(16)

 14. ملت ايران خواسته‏هاى خود را كه عبارت از سرنگونى سلطنت پهلوى و برچيده شدن نظام شاهنشاهى و برقرارى حكومت اسلامى است، اعلام كرده است.(17)

15. همه مردم مى‏گويند كه بايد اين رژيم برود و اين شاه برود و حكومت اسلامى تشكيل بشود. اين در لسان همه مردم است.(18)

16. مقصد اعلى عبارت از اين است كه يك حكومت عدلى، يك حكومت اسلامى عدلى، مبتنى بر قواعد اسلامى حاصل بشود، آن مقصد اعلاى ماست.(19)

17. مردم دارند داد مى‏كنند؛ ما آزادى مى‏خواهيم، ما استقلال مى‏خواهيم، ما حكومت عدل مى‏خواهيم، حكومت اسلامى مى‏خواهيم. حكومت اسلامى، حكومت عدل است.(20)

18. ما قصد داريم حكومت اسلامى به معناى حقيقى خودش جايگزين رژيم سلطنتى بشود.(21)

 19. همه فرياد «استقلال، آزادى، حكومت اسلامى» را سر داده‏اند و مى‏خواهند.(22)

20. بيش از نود و پنج در صد مردم ايران مسلمانند و خواستار استقرار حكومت اسلامى و اجراى قوانين مترقى اسلامند.(23)

21. من جنايات شاه را در طول سلطنت دنبال مى‏كردم تا وقتى رسيد كه مى‏بايست بر عليه او آشكارا قيام كنم و مبارزات خود را بيش از 15 سال پيش آغاز كرده و هميشه خواست مردم را كه واژگونى دودمان پهلوى و برچيدن نظام شاهنشاهى و استقرار يك حكومت اسلامى است بدون هيچ‏گونه ترديدى اعلام نمودم و اين قهرى است كه مردم چون خواست خود را در من مى‏ديدند به من رو آوردند.)24)

22. آنچه مسلّم و قطعى است اين است كه اوضاع ايران جز با سقوط شاه و برچيده شدن رژيم سلطنتى و استقرار حكومت اسلامى آرام نمى‏گيرد.(25)

 23. ملت مصمم است با استقرار يك حكومت اسلامى به مبارزه ادامه دهد و هر نوع رژيم ديگرى با مخالفت ملت روبرو خواهد شد.(26)

24. من در اول فرصتى كه پيدا كنم به خواست خدا مى‏روم ايران و اول قدمى كه برمى‏دارم، تأسيس مى‏كنم يك دولت اسلامى مبتنى بر احكام اسلام، مبتنى بر رأى مردم، پيشنهاد مى‏كنيم به مردم و رأى از اينها مى‏گيريم و يك حكومت اسلامى تأسيس مى‏كنيم.(27)

25. و...

 از مجموعه اين مواضع به خوبى فهميده مى‏شود كه مهم‏ترين هدف امام در طول مبارزات خود تشكيل "حكومت اسلامى" بوده است. به هر حال اينكه چگونه مى‏توان صاحب كتاب «حكومت اسلامى» را مخالف تشكيل "حكومت اسلامى" دانست از جمله پرسش‌هايي است كه پاسخ آن از زبان اين آقايان حتماً شنيدني خواهد بود!

 آرى از بررسى مواضع حضرت امام خمينى(ره) به خوبى فهميده مى‏شود كه "جمهورى اسلامى" از منظر ايشان چيزى جز همان "حكومت اسلامى" نبوده و اين دو تعبير، از يك حقيقت واحد حكايت مى‏كنند.

 امام خود در آخرين روزهاى اسفند ماه 1357 از مردم مى‏خواهند كه «به حكومت اسلامى يعنى به جمهورى اسلامى» رأى بدهند:

 «ما بايد با تمام قوا كوشش كنيم كه وحدت خودمان را حفظ كنيم و قصدهاى خودمان را اسلامى كنيم و در چند روز ديگر كه رفراندوم مى‏شود، همه ما به حكومت اسلامى يعنى به جمهورى اسلامى رأى را بدهيم.»(28)

 ايشان همچنين در سخنانى منظور خود از عبارت «جمهورى اسلامى نه يك كلمه كم، نه يك كلمه زياد» را چنين بيان مى‏كنند:

«ما تا آخر نفس ايستاده‏ايم. من اين - دو سال - يك سال، دو سال آخر عمر را وقف شما كرده‏ام. از شما مى‏خواهم، از ملت مى‏خواهم كه اين نهضت را نگه دارند تا تأسيس حكومت عدل اسلامى. از آن‏وقت تا حالا مى‏گفتيد تا مرگ اين كذا نهضت ادامه دارد، حالا بايد بگوييد تا اقامه حكومت اسلامى نهضت ادامه دارد. آن‏كه ملت ما مى‏خواهد جمهورى اسلامى است نه جمهورى فقط، نه جمهورى دموكراتيك، نه جمهورى دموكراتيك اسلامى، جمهورى اسلامى.»(29)

ايشان يك هفته بعد در سخنانى ديگر مى‏فرمايند:

«من رأى به جمهورى اسلامى مى‏دهم و از شما تقاضا دارم كه رأى به جمهورى اسلامى بدهيد نه يك كلمه كم، نه يك كلمه زياد، جمهورى اسلامى. آنها كه در نوشته‏هايشان از جمهورى دم مى‏زنند، جمهورى فقط، يعنى اسلام نه، آنهايى كه جمهورى دموكراتيك مى‏گويند يعنى جمهورى غربى، جمهورى اسلامى نه، آنها مى‏خواهند باز همان مصائب را با فرم ديگر براى ما به بار بياورند.»(30)

 و بالاخره در مصاحبه "اوريانا فالاچى" (خبرنگار خارجى) در پاسخ به اين پرسش كه : «حضرت امام! شما چرا از اول روى يك كلمه‌اى خط كشيديد و آن دموكراتيك است كه رويش خط كشيديد و فرموديد جمهورى اسلامى نه يك كلمه بيشتر و نه يك كلمه كمتر؟» فرمودند:

«بله اين مسايلى دارد. يك مساله اين است كه اين توهم، اين را در ذهن مى‏آورد كه اسلام محتوايش خالى است از اين، لذا احتياج به اين است كه يك قيدى پهلويش بياورند و اين براى ما بسيار حزن‌انگيز است كه در محتواى يك چيزى كه همه چيزها به طريق بالاترش و مهمترش در آن هست، حالا ما بياييم بگوييم كه ما اسلام مى‏خواهيم و اما با اسلاممان دموكراسى باشد. اسلام همه چيز است. مثل اين است كه شما بگوييد كه ما اسلام را مى‏خواهيم و مى‏خواهيم كه به خدا هم اعتقاد داشته باشيم.»(31)

با اين نگرش بود كه حضرت امام مى‏فرمودند:

«آنچه را كه ما به نام جمهورى اسلامى خواستار آن هستيم، فعلاً در هيچ جاى جهان نظيرش را نمى‏بينيم.»(32)

آرى امام خمينى جمهوريت را قالبى مناسب براى محتواى اسلامى حكومت ‏دانسته و بر همين اساس مى‏فرمودند:

 «جمهورى، فرم و شكل حكومت را تشكيل مى‏دهد و اسلامى يعنى محتواى آن فرم كه قوانين الهى است.»(33)

و در عين حال تأكيد مى‏كردند كه:

«اين شكل حقوقى رژيم [يعني جمهورى] نيست كه اهميت دارد، بلكه محتواى آن [يعني اسلامى] مهم است...قبل از هر چيز ما به محتواى اجتماعى رژيم سياسى آينده خود دلبسته‏ايم.»(34)

 اساساً امام خمينى(ره) در مقام ارزش گذارى، هيچ ارزشى را بالاتر از اسلام و قوانين آن ندانسته، تا آنجا كه در مقام مقايسه‌ي ارزش اسلاميت و جمهوريت مى‏فرمايند:

 «مردم براى جمهورى نمى‏آيند به شهادت برسند، مردم براى اسلام مى‏گويند ما شهيد مى‏خواهيم بشويم الآن هم مى‏گويند، كفن مى‏پوشند براى اسلام نه كفن براى جمهورى.»(35)

به اميد آنكه هر روز شاهد پررنگ‌تر شدن ارزش‌هاي اسلامي در جمهوري اسلامي باشيم.

رضا صنعتي

12 فروردين 1386

 پي‌نوشت: ------------------------------------------------------------

1) روزنامه شرق: 25 دى 1384، »امام به اعلاميه جهانى حقوق بشر معتقد بود«.

2) روزنامه آفتاب امروز: 14 بهمن 1378.

3) صحيفه نور: ج 5، ص 181 - 17 اسفند 1357.

4) صحيفه امام: جلد 1، ص 379– 18 شهريور 1343.

5) همان: جلد 2، ص 439 – 22 تير 1351.

6) همان: ص 452 – 20 شهريور 1351.

7) همان: ج 3، ص323-  24 بهمن 1356.

8) همان: ص372 -  16 ارديبهشت 1357.

9) همان: ص  437 - 15مرداد 1357.

10) همان: ج 4، ص  227 - 8  آبان 1357.

11) همان: ص 312- 14  آبان 1357.

12) همان: ص 397 – 17 آبان 1357.

13) همان:  ص  412- 18 آبان 1357.

14) همان: ص 417 -  18 آبان 1357

15) همان: ص  438 - 20 آبان 1357.

16) همان: ص  437 - 20 آبان 1357.

17) همان: ص 440 – 20 آبان 1357.

18) همان: ص 467- 21 آبان 1357.

19) همان: ج 5، ص  24 - 27 آبان 1357.

20) همان: ص 120- 4  آذر 1357.

21) همان: ص 142-  8  آذر 1357.

22) همان: ص 184- 16 آذر 1357.

23) همان: ص 231 و 232 -  23 آذر 1357.

24) همان: ص 298 - 7 دى 1357.

25) همان: ص 304 - 10دى 1357.

26) همان: ص 413 -  19 دى 1357.

27) همان: ص 548 -  8  بهمن 1357.

28) همان: ج 6، ص 388- 28 اسفند 1357

29) همان: ص 276 – 10 اسفند 1357

30) صحيفه نور: ج 5، ص 181 - 17 اسفند 1357.

31) صحيفه امام: ج 10، ص 95 -  2 مهر 1358.

32) همان: ج 5، ص 438 - 23 دى 1357.

33) همان: ص 398 - 18 دى 1357.

34) همان: ج 4، ص 3 - 22 مهر 1357

35) همان: ج 11، ص 438 - 6 دى 1358.