نسبت به کندی امر انتصابات و برگزیدن شایستگان در دولت سیزدهم و ضرر و زیان‌های ناشی از آن مثل کندی روند تغییر و تحولات، پیشرفت‌ها، یافتن راهکارها، غالب شدن بر تحریم‌ها، شکست گرانی‌ها، رسیدن به ثبات قیمت‌ها و بهبود وضع معیشت‌ها و عدم توجه به موقع نسبت به توقع و درخواست‌های عموم در برکناری مدیران ناکارآمد و ... و جایگزینی مدیران شایسته و کارآمد به تمام معنا، موجب دغدغه‌ی خاطر و اعتراض برخی دلسوزان تحولخواه و عدالتجو گردیده است.
در این جریده قبل از انعکاس
آن دغدغه‌ی خاطر و اعتراض، به بررسی علل و عوامل این کندی روند تغییر و تحول و عزل
و نصب‌های مدیران و مسئولان مورد انتظار مردم پرداخته و در پاسخ، علت اساسی در ملاک
و معیار »شایسته‌سالاری« دانسته که برای دست‌یافتن و کشف شایستگان احتیاج به دقت و
زمان بیشتری می‌باشد. ولی پرواضح است که تأخیر زیاد هم علاوه بر اتلاف وقت، ضرر و زیان
متوجه نظام و مردم می‌شود، لذا از دولت انقلابی سرعت عمل انقلابی انتظار می‌رود.
شایسته کیست و شایسته‌سالاری
چیست؟
سخنانی از بزرگان و صاحب‌نظران
درباره‌ی شایسته‌سالاری:
همه شعار می‌دهند و مدعی
هستند که معیار اصلی انتخاب و انتصاب مدیران باید شایسته‌سالاری باشد.
ملاک دین و انقلاب هم
برای انتصابات شایسته‌سالاری است.
مهم‌ترین و زیرساخت نظام
سیاسی و الهی شایسته‌سالاری است.
جهادی بودن مغایر با شایسته‌سالاری
نیست، بلکه در این موقعیت ما یکی از معیارهای شایسته‌سالاری است.
شایسته‌سالاری اصل مهم
در نظام امامت و عدل است.
شایسته‌سالاری و قانون‌مداری
از مصادیق رسیدن به عدالت اجتماعی است.
بارزترین مصداق عدالت،
شایسته‌سالاری است.
شایسته‌سالاری، یک ضرورت
برای حفظ وحدت در جامعه است.
شایسته‌سالاری، انقلاب
و تحولی عظیم در همه‌ی عرصه‌ها ایجاد می‌کند.
مدیران شایسته باید از
بالاترین سطح اراده و انگیزه برخوردار باشند.
یکی از رسالت‌های نخبگان،
تبیین شایسته‌سالاری است.
وظیفه‌ی همه است در مقام
تبعیض و عدم شایسته‌سالاری بایستند.
باید مواظب باشیم تا معیار
انتصاب با انتساب عوض شود.
فامیل‌سالاری، قوم‌سالاری،
گروه‌سالاری، حزب‌سالاری، رابطه و سفارش‌سالاری همه آفت اداره‌ی کشور و جامعه است.
شایسته: خلاصه تعریفی
که از قابلیت و شایستگی شده است، عبارت است از مجموعه‌ای از دانش و مهارت و ویژگی‌های
شخصی و شخصیتی که اگر در کسی موجود باشد، او را به فردی مناسب برای شغل و نقش مورد
نظر تبدیل می‌کند و به او امکان می‌دهد تا مأموریت‌ها و وظایف محوله را در سطحی بالاتر
از میانگین یا حتی در سطحی عالی و متعال انجام دهد.
ویژگی‌های شخصی و شخصیتی
همان پایبندی به اصوا دینی، اخلاقی ، انسانی و متعهد و مسئول بودن، امین و درستکار
و پاکدست بودن است. بعضی معیارهای شایستگی، عمومی و ثابت است و بعضی معیارهای شایستگی
علمی و تخصصی است که باید با حوزه‌ی کاری و مأموریتی تناسب داشته باشد.
بعضی از معیارهای شخصی
و شخصیتی هم نسبت به حوزه‌ی مدیریت و مأموریت‌های مربوطه متغییر است. به معنی اینکه
برخی مدیریت‌ها و مأموریت‌ها بعضی از صفات اخلاقی و شخصی را در سطح بالاتر می‌طلبد
که در این مجال نمی‌گنجد و ممکن است از این قلم یا دیگران در شماره‌های آینده به آن
پرداخته شود.
یک نمونه: ممکن است شخصی
بسیار مؤمن و متعهد و دلسوز و عاشق خدمت و متخصص در رشته‌ی علوم سیاسی و ... که مناسب
استانداری یا فرمانداری باشد. ولی از قوه‌ی مدیریت لازم برخوردار نباشد، ولی استاد
خوبی برای دانشگاه باشد. بنابراین برای مدیریت‌های مختلف باید قابلیت‌های عمومی و ثابت
و متغیر و مناسب در فرد احراز گردد.
بنابراین می‌تواند به‌طور
خلاصه نظام شایسته‌سالاری را به شرح زیر تعریف کرد:
اگر انتخاب و انتصاب مدیران
در هر سطحی براساس ملاک و معیارهای شایستگی که قبلاًً تعریف و معنی شده، باشد و از
هرگونه انتخاب و انتصاب برمبنای قومی، خویشی، نژادی، زبانی، رابطه‌ای، سفارشی، رشوه‌ای،
انتخاباتی، حزبی، گروهی و ... به دور باشد، شایسته‌سالاری است.
و اگر فرد واجد همه‌ی
شرایط لازم در قوم خود یا همزبان خود یا هم‌حزب و گروه خود را انتخاب کنند و بهتر از
او نباشد، این انتخاب مغایر با شایسته‌سالاری نیست؛ زیرا اصل و اساس، ملاک و معیارهای
تعیین‌شده، بوده است.
گرچه از دیدگاه‌ها و مکاتب
مختلف، ویژگی‌ها و نظرات مختلفی مطرح شده و نظریه‌پردازی‌های زیادی انجام گرفته است،
در این مجال کم به مختصری از موارد مورد اتفاق پرداخته می‌شود، باشد که موجب توجه و
امعان نظر خوانندگان قرار گیرد.
مواردی از ویژگی‌های یک
مدیر شایسته از منظر قرآن، نهج‌البلاغه و صاحب‌نظران (به جهت گستردگی معیارهای شایستگی
یک مدیر، در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود):
- یک مدیر خوب و شایسته
باید دارای ویژگی های زیر باشد:
1- با ایمان و با تقوا
و عادل،
2- متخصص و با علم و دانش
لازم،
3- توانا و قدرتمند و کارآمد، 4- امین و امانتدار،
5- اهل مشورت،
6- مسئولیت‌پذیر و انتقادپذیر،
7- دارای برنامه،
8- دارای بینش سیاسی و
بصیرت،
9- دارای اخلاق نیکو و خوش‌برخورد،
10- دارای صبر و استقامت،
11- دارای قاطعیت،
12- در موارد خاص اهل رفق و مدارا، تغافل و تسامح،
13- فعال و انقلابی و دارای روحیه‌ی جهادی، خدمتگزاری
و ایثارگری،
14- وفاداری به جامعه‌ی خود و ارگان یا نهاد و سازمان
خود،
15- اهداف جامعه، سازمان یا ارگان و ... را برتر
از اهداف شخصی می‌داند،
16- هدف‌گرا، فرایندگرا و پیشرفت‌گرا،
17- در راه اهداف جامعه و سازمان مربوطه ایثار می‌نماید
و نه اینکه سازمان یا ... را فدای رسیدن به اهداف شخصی خود می‌نماید،
18- همواره پویا و پرانگیزه
عمل می‌کند،
19- به کارکنان خود روحیه
و امید می‌دهد،
20- برای رفع تنگناها، محدودیت‌ه، خلأها و نارسایی‌ها
بی‌وقفه می‌کوشد و تدبیر می‌نماید
21- برای رسیدن به اهداف بلندمدت سازمانی، برنامه
استراتژیک تهیه می‌نماید،
22- فرصت‌ها و تهدیدات فراروی سازمان یا ... را به
خوبی شناسایی می‌کند و تهدیدات را به فرصت و فرصت‌ها را به قوت یا ثروت تبدیل می‌کند،
23- خود را در امور روزمره خلاصه نمی‌کند، بلکه به
پیشرفت طرح‌ها، برنامه‌های عملیاتی، بودجه‌ها و هزینه‌ها و نظارت و هدایت و ارزشیابی
مستمر کلیه‌ی امور می‌پردازد،
24- سعی می‌کند قبل از تصمیم‌گیری و صدور دستور بیشترین
اطلاعات را کسب نماید تا کمترین اشتباه را داشته باشد،
25- سعی می‌کند محیط کار و روابط کارمندان، محیطی
توأم با آرامش و اعتماد باشد و ... به هر حال یک مدیر شایسته، مدیری است که در بستر
تعهد و با استفاده از تخصص در سمت و سوی رسیدن به اهداف سازمانی گام برداشته و وظایف
خود را به نحو شایسته به انجام برساند و این فرمایش پیامبر اعظم (ص) را به یاد داشته
باشد که: من از آنچه نمی‌دانید بیم ندارم، اما بنگرید به آنچه می‌دانید عمل می‌کنید؟
شایسته‌سالاری چیست؟
شایسته‌سالاری از نظر
مفهوم اصطلاحی، عبارت است از: نظام یا سیستمی که در آن انتصاب افراد شایسته در مشاغل
و مناصب مرتبط با تحصیلات و تجربه‌ی کاریشان باشد، به گونه‌ای که توانمندی انجام آن
کار را بیشتر از دیگران داشته باشند. شایسته‌سالاری بدین مفهوم، عام و فراگیر است و
شامل پست‌های سیاسی و اداری با هم می‌گردد. یعنی اینکه سیاستمداران مجاز نیستند به
خاطر سیاسی بودن برخی از پست‌ها، بدون در نظر داشتن استحقاق و شایستگی، افراد را در
مشاغل و پست‌های نامرتبط با وظیفه‌شان به کار گیرند. به تعبیر دیگر اصل شایسته‌سالاری
ایجاب می‌کند تا علاوه بر مدیران و کارکنان اداری، مقامات سیاسی نیز مشمول الزامات
این اصل قرار گیرند.
برخی از الزامات و یا ویژگی‌های نظام شایسته‌سالاری
که بناست به زبان ساده بیان شود عبارتند از:
1- ایمان و تقوا،
2- دانش و مهارت و دانستن اطلاعات کافی داوطلبان
و متصدیان پست‌های مدیریتی در مورد شغل و مسئولیتی که برعهده‌شان گذاشته می‌شود،
3- بینش عمیق سیاسی و
اداری؛ مدیرانی که دارای بینش و بصیرت لازم در امور سیاسی و اداری باشند به آسانی تخت
تأثیر فضای ایجاد شده توسط منفعت‌جویان داخلی و خارجی اداره یا سازمان قرار نمی‌گیرند،
4- ایده‌ی نوگرایی و نواندیشی،
برای انتصاب مسئولین و مدیران فقط گذشته و تجربه‌ی افراد ملاک نیست؛ بلکه لازم است
علاوه بر دانش و تجربه و بصیرت، دارای تفکر خلاق و قوه‌ی ابتکار در مشاغل و مناصب مورد
نظر باشند،
5- تعهد سازمانی: تعهد
سازمانی از این جهت اهمیت دارد که مدیران با داشتن این ویژگی‌ها در سازمان یا ... ماندگار
می‌شوند و با پیشنهاد و مناصب پُردرآمدتر و یا پیشنهاد انتقال به سازمان‌های دیگر،
خود را نمی‌بازند و واحد تحت مدیرتشان را ترک نمی‌کنند،
6- رعایت ضوابط و قواعد در انتصابات: یعنی برای انتخاب
افراد شایسته و دارای ویژگی‌های فوق، باید یر معیارها و قواعد حقوقی و قانونی مورد
توجه قرار گیرد و در انتخاب شایستگان نباید به یک مجموعه‌ی خاص از آشنایان، هم‌صنفان،
هم‌حزبی‌ها، اقوام و ... اکتفا کنند. در پایان باید گفت که یکی از ویژگی‌های حائز اهمیت
در انتخاب مدیر شایسته این است که مدیر تا حد امکان از درون سازمان یا ... و یا از
میان کارکنان آن انتخاب شوند.
۲) طبیعی است، نظراتي كه در نگارش آنها، موازین قانونی، شرعی و اخلاقی رعایت نشده باشد، یا به اختلاف افكني‌هاي قومي پرداخته شده باشد منتشر نخواهد شد. خواهشمندیم در هنگام نام بردن از اشخاص به موازین حقوقی و شرعی آن توجه داشته باشید.
۳) چنانچه با نظری برخورد کردید که در انتشار آن دقت کافی به عمل نیامده، ما را مطلع کنید.
۴) در صورت وارد کردن ایمیل خود، وضعیت انتشار نظر به اطلاع شما خواهد رسید.
۵) اگر قصد پاسخ گویی به نظر کاربری را دارید در بالای کادر مخصوص همان نظر، بر روی کلمه پاسخ کلیک کنید.
