پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ انگلیس پس از درگیری با تنگستانی‌ها و معاهده صلح و ادامه جنگ و گریز شیراز را مقر فرماندهی و تحرکات نظامی خود در جنوب ایران قرار داد. انگلیس یک نیروی نظامی، متشکل از فرماندهان انگلیسی، افسران باقیمانده ژاندارمری و مزدوران ایرانی و هندی را به نام پلیس جنوب تشیکل داد و به نام برقراری امنیت، بنای ظلم و ستیز را با مردم گذاشت.

ناصر دیوان کازرونی، خان کازرون که مردی غیرتمند، مسلمان و ضد بیگانه بود بر ضد نیروهای انگلیسی قیام کرد. ناصر دیوان به همراه نیروهای خود به پادگان تفنگداران انگلیسی حمله کرد و سلاح‌های آن‌ها را به غنیمت گرفت. آن‌ها تا مدت‌ها توانستند جاده کوهستانی بوشهر - شیراز را ببندند. قوای انگلیسی مستقر در بوشهر هر چه تلاش می‌کردند نمی‌توانستند این جاده کوهستانی را بازگشایی کنند. نیروهای انگلیس و پلیس جنوب برای سرکوبی وی از شیراز عازم کازرون شدند. نیروهای مجاهد ناصر دیوان در دشت ارژن به آنها حمله بردند و شکستی سخت بر آنها وارد کردند و غنایم بسیار گرفتند. جنگ بعدی ناصر دیوان در ۲۵ ربیع الاول ۱۳۳۵ ق در همان دشت ارژن به وقوع پیوست و این بار نیز پلیس جنوب شکستی سخت خورد و فرار کرد.

نیروهای اشغالگر انگلیسی تصمیم گرفتند یک سپاه از بوشهر برای سرکوب مجاهدان کازرونی اعزام کنند، اما در حوالی چاه کوتاه، به محاصره نیروهای شیخ حسین خان چاه‌کوتاهی و زائرخضرخان درآمدند؛ عده‌ای کشته و بقیه به بوشهر متواری شدند. در ماه شعبان همان سال دو اتفاق مهم توازن قوا را در فارس به هم زد. صولت‌الدوله ایلخان قشقایی در طول دوره تجاوز انگلیسی‌ها راه بیطرفی را می‌پیمود، اما در این ماه عده‌ای از نیروهای انگلیسی به یکی از قبایل قشقایی به نام دره شوری حمله کردند. در حالی که مردان ایل برای خرید لوازم زندگی به شیراز رفته بودند، زنان و کودکانشان مورد هجوم وحشیانه انگلیسی‌ها قرار گرفتند. این خبر ایل قشقایی را به هیجان آورد. زنان غارت‌زده با سر و پای برهنه به فیروزآباد نزد صولت‌الدوله رفتند و از وی دادخواهی کردند. خان نیز با آنها سخن گفت و قول داد انتقام آنان را از بیگانگان بستاند.

*** فتوای آتشین آیت‌الله سید عبدالحسین لاری علیه انگلیسی‌ها ***

در همین حال نماینده آیت‌الله سید عبدالحسین لاری اعلم مجتهدین فارس رسید. پس از ابلاغ همدردی سید با قشقاییان نماینده آیت‌الله لاری حکم جهاد وی را به خان اعلام کرد. خان نامه را گشوده و چنین قرائت کرد: «اعلام فرمان قضا جریان حضرت سبحان و محکمات قرآن و امام زمان(عج) یاایهاالذین آمنوا جاهدوا الکفار و المنافقین و من یتولهم منکم فانه منهم. اعلان به هرکس و هر جا از فرق مسلمین، خارج و داخل حتی بر نسوان و صبیان و سلطان و فرمانفرما و قوام و اعراب و هر کسی که لاف از مسلمانی می‌زند، واجب فوری و عینی است. خصوصاً در این زمان امتحان کفر و ایمان، جهاد و دفاع این کفار حربی ابالیس انگلیس و اعوان ایشان... و هر کس تخلف و تقاعد از این جنبش مجاهدین و از این جهاد اکبر و نهی از منکر نماید، کان تخلف از جیش اسامه و امام عصر(ع) نموده، اعم از اینکه ملحق به جیش کفار بشود یا نشود، مرتد و خارج از اسلام است و مال و جان او مال مسلمانان است ولو قوام الملک باشد؛ چنان که شارع مقدس فرموده. اقل خدام الشريعة المطهره عبدالحسين الموسوى "

سردار عشایر چون حکم جهاد را خواند، آن را بوسید و گفت: «حضرت حجت الاسلام را از قول من عرض کنید که قبل از وصول فتوا خود در خیال جهاد بوده‌ام. الساعه با زنان و مردانی که حضور دارند همین گفتگو را داشتیم. اکنون که حضرت آقا نیز تأکید فرموده‌اند، این حکم جهاد را برای خویشتن الهامی الهی می‌دانم و فوری، خود با نوکرهای شخصی و فرزندان خود به جانب شیراز حرکت می‌کنم و به قاطبه ایلات و عشایر اطراف خبر می‌دهم که برای جان‌نثاری در راه دین و وطن حاضر شوند و امر آقا را به آنها ابلاغ خواهم کرد و فردا هنگام عبور برای دست بوسی و التماس دعا شرفیاب خواهم شد».

صولت‌الدوله و ناصر دیوان کازرونی با یکدگیر هم پیمان شدند و جنگ را برضد نیروهای انگلیس آغاز کردند. نیروهای مجاهد عشایری پس از شکست‌های پی‌درپی که به نیروهای انگلیس وارد کردند، شیراز را برای پاکسازی به محاصره خود درآوردند. با درنگ طولانی در اطراف شیراز و با نیرنگ نیروهای انگلیسی چند نفر از سران قشقایی، من‌جمله برادر صولت‌الدوله خریداری شدند و از پشت سر نیروهای مجاهد را مورد حمله قرار دادند.

نیروهای فرمانفرما، والی فارسی و قوام الملک، نایب الایاله فارس و رئیس ایلات خمسه و پلیس جنوب و نیروهای انگلیس با همکاری یکدیگر خان قشقایی را مورد حمله قرار دادند و چون کازرون هم در خطر سقوط قرار گرفت، ناصر دیوان نیروهای خود را به کازرون برد و سرانجام سردار عشایر با نیرویی کم، تاب مقاومت نیاورد و گرچه نهضت جنوب به پیروزی نرسید، اما تلفات فراوانی را به دشمن وارد ساخت و رفتار خشن آنها را تعدیل و از گسترش تجاوز آنها جلوگیری کرد و مهمتر اینکه چراغ جهاد و مبارزه را به موازات حضور بیگانگان در ایران اسلامی روشن نگه داشت.