گلبن کازرونی شیعه‌ای معتدل بوده و با مطالعه اشعار او متوجه می‌شویم که او در حوزه فلسفه اسلامی نیز مطالعاتی داشته و آثار ادبی گذشتگان مثل حافظ و شبستری و خاقانی و عراقی و عطار را هم خوانده است.

مراسم رونمایی از کتاب «گلشن اسرار» گلبن کازرونی، با حضور «دکتر محمدرضا ترکی»، استاد دانشگاه تهران، عبدالرسول فروتن و مهدی حیدری (مصحّحین کتاب مذکور) و جمعی از پژوهشگران و علاقه‌مندان در سازمان هنری رسانه‌ای اوج برگزار شد.

محمدرضا ترکی که سخنران اصلی این برنامه بود، گفت: این دو بزرگوار (فروتن و حیدری) از فاضل‌ترین و خلّاق‌ترین دوستان ما در دانشگاه تهران هستند؛ هم از جهات علمی و هم از جهات فهم و درک و رسیدن به عمق و درون مایه‌های ادبیات و چیزی که ما از آن به عنوان معرفت یاد می‌کنیم. هر دوی این عزیزان در این زمینه‌ها نمونه هستند و ان‌‌شاءالله در آینده‌ای نه چندان دور، آثار ارجمندتری در کنار این اثر که خیلی خوب و خواندنی است، ارائه خواهند کرد.

ترکی اذعان داشت که کتاب «گلشن اسرار» متنی است که به دوره قاجاریه تعلّق دارد. به طور کلی همه ما در زمینه دوران قاجار دچار تقصیر هستیم. بعد از مشروطیت و در حال و هوای مشروطیت کسانی به قدرت رسیدند که با پیشینیان خودشان زیاد فرقی نداشتند. آنها تنها با تغییر رنگ و با حرف‌های جدید به حاکمیت رسیدند و سپس همان رویة حاکمان گذشته را پیش گرفتند و در نهایت هم کار به حکومت استبدادی رضاخان رسید. نویسندة کتاب «پارسای پارسی» گفت: به نظر من می‌آید که گلبن کازرونی، انسانی عارف بوده است، عارف عالمی که خوب مدرسه دیده و فلسفه می‌دانسته و این از جنس صبحت‌هایش در «گلشن اسرار» مشخّص است. او آدم دنیا دیده‌ای است که به هندوستان و خیلی کشورهای دیگر مسافرت کرده و سیر و سلوک فرهنگی و فکری و معنوی هم داشته است. نکته دیگری که باید راجع به این کتاب گفت این است که حواشی و تعلیقاتی که برای توضیح متن در پایان کتاب آورده‌اند، خیلی عالمانه است و مقدّمه این کتاب هم مفصّل و پر و پیمان است. به نظر من این کار، ارزشمند است و می‌تواند به عنوان یک کار دانشگاهی عالمانه مطرح شود و بیشتر شناسانده شود.

در ادامه عبدالرسول فروتن، که جزء مصححین «گلشن اسرار» است، گفت: این کتاب در مورد عارفی است از دیار کازرون؛ به نام محمد کاظم گلبن، که تخلّص او در اشعار گلبن بوده و می‌توانیم بگوییم حدوداً در نیمه دوم قرن دوازده یا اوایل قرن سیزده به دنیا آمده است. چهارده ساله بوده که شروع به مسافرت می‌کند از هند گرفته تا حجاز. پنجاه سال سفر می‌کند و در سن هفتاد سالگی به شهر خودش باز می‌گردد و احتمالاً آثار خود را بعد از ساکن شدن در شهر خودش می‌نویسد و علاوه بر کتاب «گلشن اسرار» - که احتمالا آخرین کتابی است که گلبن نوشته است و شاید جامع‌ترین آن ها هم باشد -، کتاب‌های دیگری نیز نگاشته است. به عنوان مثال دیوان شعری دارد که موجود است و سال‌ها پیش به صورت پایان‌نامه تصحیح شده و متاسفانه هنوز به چاپ نرسیده است.

عبدالرسول فروتن، اذعان کرد؛ آرامگاه گلبن در کازرون است و گویا تا ده - پانزده سال پیش هم یک بنایی آن جا بوده و به خاطر ارادتی که ناصر دیوان کازرونی به او داشته، او هم در یکی از حجره‌های کناری همان آرامگاه به خاک سپرده شده است، ولی الان متاسفانه اثری از این آرامگاه موجود نیست!

مهدی حیدری، دیگر مصحح کتاب با اشاره به این که گلبن کازرونی در این کتاب از «مولوی» متاثّر است، گفت: گلبن اسلوب جدیدی برای بیان مطلب انتخاب کرده، بدین معنا که اگرچه حرف های او، همان حرف های قدیمی است و قبل از او خیلی تکرار شده است، امّا اسلوب نظم و نثرِ پیوسته و  آوردن حکایات و مطرح کردنِ مباحث نظری در خلال آن، خیلی کار جدیدی است که در متون قبل از این دیده نشده است و علاوه بر این وسعت اطلاعات او هم قابل توجّه است. در واقع شاعری می‌تواند تقلید موفق انجام دهد که بیانی متفاوت داشته باشد و گستره ای از دانش‌های روزگار خودش را بداند. گلبن از این نظر دو مکتب عرفانی مهمی که قبل از او بوده را با هم جمع کرده است، شاید خیلی ها مکتب مولوی را با مکتب ابن عربی در تقابل بدانند، لیکن ما در مجلد اول گلشن اسرار، فصوص الحکمِ ابن عربی را به روایت گلبن و در مجلد دوم و سوم آن، مثنوی مولوی را به روایت گلبن می‌خوانیم و حضوری که شاعران و عارفان با طیف‌های گسترده و متفاوت عرفانی در اشعار این شاعر قاجاری دارند، رنگ خاصی به کتاب او می‌دهد.

حیدری با اشاره به شیعه بودن گلبن و ابداعات او در حوزة عرفان شیعی، افزود: گلبن کازرونی شیعه ای معتدل بوده و با مطالعه اشعار او متوجه می‌شویم که او در حوزه فلسفة اسلامی نیز مطالعاتی داشته و آثار ادبی گذشتگان مثل حافظ و شبستری و خاقانی و عراقی و عطار را هم خوانده است.

در پایان مجلس از کتاب «گلشن اسرار» با حضور برخی از دانشجویان دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران و فعالان فرهنگی رونمایی شد.