پایگاه خبری کازرون نیوز | kazeroonnema.ir
به‌روز شده در: ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۳ - ۱۵:۴۰
شخصيت ها / علمای شیعه / علی دوانی / متن / از نگاه دیگران / صاحبنظري كه درد دين داشت
در آن دوران منبرهاي تند و انقلابي جايگاه ويژه اي داشت، بخصوص حضور بزرگاني چون شهيد مطهري، شهيد هاشمي نژاد، شهيد محلاتي، شهيد دكتر باهنر، شهيد دكتر مفتح، و حضور علمي شخصيت هايي همچون علامه طباطبائي، آيت الله امامي كاشاني، آيت الله شهيد قدوسي به شهر رونق و فضاي معنوي- سياسي خاصي مي داد. اما حضور استاد دواني از يك سو، و روش ارائه تاريخ اسلام و الگوهاي اسلامي، و از سوي ديگر تشويق و ترغيب نسل جوان به مطالعه و پژوهش و جمع حضرات آقايان، محيط را گرم و سالم نگه مي داشت. از همين زمان آشنايي من با ايشان شروع شد.
در سال هاي ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۵ همكاري من با مؤسسه انتشارات بعثت و چاپ و نشر كتب اسلامي، موجب ارتباط بيشتر با استاد شد. نخستين اثر ايشان كه در آن مؤسسه به چاپ رسانديم «علي (ع) چهره درخشان اسلام؛ ترجمه مقدمه شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد» بود با حق التأليف: ۱۰۰۰ تومان !! و تيراژ ۵۰۰۰ نسخه. آن روزها منزل ايشان در اميريه تهران قرار داشت، زيرا از قم رحل اقامت گزيده و ساكن مركز شده بودند. اما استاد كار را براي پول و حق التأليف نمي كرد. در حالي كه نياز شديدي هم داشت. آن چه براي ايشان اهميت داشت انتشار كتب مفيد براي جامعه، به خصوص نسل جوان بود. كتاب مزبور شايد ۵ تا ۶ بار تجديد چاپ شد، ولي حق الزحمه در هر چاپ همان مقدار بود! دومين اثر استاد، ترجمه «صحنه هاي تكان دهنده در تاريخ اسلام»، بود با حجم بيش از ۴۰۰ صفحه و قيمت ۱۰۰۰ تومان و حق التأليف ۵۰۰۰ تومان با اقساط! و هر سه قسط پس از چاپ! با آن كه كتاب به لحاظ سياسي- تاريخي از منابع مهم بود و اقتدار اسلام را تا دروازه هاي اروپا نشان مي داد، اما استقبال از آن كتاب در حداقل بود. شايد بيش از ۴ سال اين كتاب در چاپ اول ماند!!
روزي در خدمتشان بوديم، مي گفتند: « روزي به ديدن مرحوم علامه شيخ آقابزرگ تهراني رفتم. در گوشه اي از اتاق، چندين دفترچه بزرگ روي هم چيده بود. پرسيدم: نوشته ها چيست؟ گفتند: نوشته هايم درباره اسلام، تاريخ اسلام، علماي اسلام ... است. پرسيدم: چرا چاپ نمي كنيد؟ گفتند: پول ندارم. امكان چاپ برايم نيست. گفتم: پس چرا نوشته ايد وقتي چاپ نمي شود؟ و چرا مي نويسيد؟ گفتند: «وظيفه ما نوشتن است. وقتي مرحوم شيخ طوسي كتاب مي نوشت، براي چاپ نبود. براي انجام تكليف بود. من هم همان نظر و روش را دارم». و اين منطق ديني و تعهد اسلاميِ آن عالم و محقق بزرگ در من (استاد دواني) تأثير زيادي نمود». در حقيقت استاد هم همين شيوه را داشتند، حتي راضي بودند كتابشان يك بار چاپ شود و يك اثر جديد در حوزه اسلام بيايد و حق تأليفي هم نگيرند.
در دوران انقلاب كتاب مهم «نهضت روحانيون ايران» را به تنهايي در ۱۰ جلد نوشتند با متني قوي. ما از برخي افراد در آن كتاب نام برده بود كه آنها را مي شناخت و فكر مي كرد با انقلاب اسلامي و تشكيل نظام اسلامي آنها تغييري در روش برخوردهاي سياسي ايشان مي دهند. اما آنها به همان كژراهه و بيراهه خود ادامه دادند.
اين كتاب قبلاً در سال ۱۳۴۱ با نام «نهضت دو ماهه روحانيون» چاپ و از سوي ساواك جمع آوري شده بود كه بعدها در اسنادشان ديدم كه چگونه ساواك به خاطر اين كتاب، ايشان را جزو روحانيان طرفدار امام، تندرو و ناراحت قلمداد كرده است. كتاب فوق تا پيروزي انقلاب تجديد چاپ نشد و در همان آغاز در اختيار خواص بود كه در سال هاي ۵۷ تا ۶۰ جزو منابع مهم تاريخي قلمداد مي شد. وقتي استاد دواني كتاب ۱۰ جلدي را منتشر كرد كتاب مزبور جاي خود را به متن مهمتري داد كه از نهضت سربداران خراسان تا پيروزي انقلاب اسلامي و مدت هفت قرن مبارزه روحانيت شيعه را در بر مي گرفت.
استاد، در تاريخ نگاري نه تنها داراي روش خاص تحقيق بود، بلكه به خواننده «بينش» و «نگرش» تاريخي مي داد تا بتواند از تاريخ به عنوان معلم و چراغ راه استفاده كند. در اشارات تاريخي شان به دوره معاصر، گاهي به رجال درباري، سياسي و فراماسون اشاره مي كردند كه نشان مي داد ايشان نه تنها در شناخت رجال و تاريخ اسلام صاحب نظرند، كه در تاريخ سياسي معاصر غرب نيز مطالعاتي دارند. ولي ايشان اصل را بر تحقيق و تدوين كتب تاريخي اسلامي گذارده بودند. بي اغراق، استاد دواني «درد دين» داشت.
سه بار كتابخانه خود را به دليل مشكلات مادي فروخت كه برايش اهميت فراوان داشت، اما مناعت طبع به او اجازه نمي داد اين كاستي ها را عنوان كند. پس از پيروزي انقلاب كه امكان تدريس، فعاليت، نشر، حضور در همايش ها و كنفرانس ها برايشان فراهم آمد، ايشان براي «كنفرانس هاي تاريخي»، مقاله هاي تحقيقي تهيه مي كردند. حتي گاهي با كسالت و بيماري كه داشتند، سند يا اسنادي انتخاب و براي شرح و توصيف آن، سخنراني مي كرد. در «كنفرانس مشروطيت» (تير ۸۵) سندي ارائه دادند كه براي خيلي از آگاهان تاريخ مشروطه نيز تازگي داشت. به دنبال كتاب جديد و اسناد نو يافته بودند. در سال ۱۳۸۳ كه قرار بود «خاطرات» خود را به نام «نقد عمر» بنويسند، يك بار پرونده ساواك خود را در سه جلد مطالعه و چند سند را انتخاب كردند. كتاب به چاپ رسيد و پيشنهادها و درخواست هايي براي چاپ دوم مي شد. لذا بار ديگر به دنبال پرونده خود بودند كه مرور ديگري داشته باشند.
متأسفانه به دليل مشكلات اداري، امكان مطالعه برايشان در آن زمان دست نداد و كتاب به چاپ دوم رسيد. اميد داريم براي سالگرد ايشان بتوانيم « استاد دواني به روايت اسناد ساواك» را در مجموعه آثار خود به چاپ برسانيم تا خوانندگان از مراقبت هاي مداوم ساواك نسبت به فعاليت هاي ايشان در كشور و خارج از كشور بهتر اطلاع يابند.
نويسنده: قاسم تبريزي
(از دوستان صميمي مرحوم علامه دواني)
روزنامه ايران: 3 اسفند 1385، ص 16.
تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به کازرون نما است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است
طراحی و تولید: ایران سامانه
