پایگاه خبری کازرون نیوز | kazeroonnema.ir

مرحوم محمد مهدی مظلوم زاده : شیخ محمد خان ایزدی  در کازرون به دنیا آمد، و پس از تحصیل مقدمات، راهی شیراز و سپس تهران گردید و در شهرهای مزبور به ویژه در شیراز به ادامه و تکمیل دانش خویش پرداخت . در ادبیات فارسی و عربی سرآمد شعرا و ادبای زمان خویش گردید و پیوسته با اهل فضل و دانش و عرفان معاشرت می جست.

دیوان ایزدی در بندر بمبئی دوبار به چاپ رسیده است که یکی از نسخه های آن به خط میرزا داوود شیرازی،در چاپ خانه ی دت پرسادپریس بمبئی،در چهارم ربیع الاول سال 1308 هجری قمری به طبع رسید و شامل مثنوی های ((عشق نامه)) و((حسن نامه)) و((قصاید)) و((غزلیات)) و((رباعیات)) ایزدی است و روی هم 9702 بیت می باشد. قسمت اول دیوان ایزدی را مثنوی ((عشق نامه))تشکیل می دهد. این مثنوی را ایزدی درسال 1305 هجری قمری و به مدت چهار ماه سروده است.

عشق نامه در 80 صحفه درج و شامل 77 منظومه است که از این تعداد، 34 منظومه ی آن ((حکایت))،و 29 منظومه ی آن ((تمثیل))،و بقیه مناجات و مدایح پیامبر اسلام (ص)و امیر المومنین علی بن ابیطالب (ع)و غیره است. چه آغازش رسانی ؛ یا ختامه           بهل نام نکویش ((عشق نامه))تعداد کل ابیات مثنوی ((عشق نامه)) 2792 بیت است. مثنوی مزبور با این ابیات آغاز می شود:

*****************

خداوندا،زبانی آتشین ده

کلامم را ادایی دلنشین ده

سرم پرشور کن، جانم پر از درد

ز خاشاک وجودم ، بشکفان ورد

به نازی ظلمتم را نور گردان

به شوری ماتمم را سور گردان

و با این ابیات پایان می یابد:

زر و سیمی که بروی نام شاه است

عیارش بهتر از خورشید و ماه است

که تا دوران بود،نامش بماناد

جهان چون نام برکامش بماند

سعادت اختر شه را قرین باد

زحق، بر جان پاکش، آفرین باد.

******************

قسمت دوم دیوان ایزدی مثنوی ((حسن نامه)) است، که آن را در ربیع الاول سال 1306 هجری قمری ، یعنی یک سال بعد از مثنوی ((عشق نامه ))سروده است:  حسنش چو شد ابتداو انجام/ بنهادم ((حسن نامه)) اش نام این مثنوی را در 61 صفحه درج شده و شامل 35 منظومه است که از این تعداد22 منظومه آن ((حکایت)) و 12 منظومه آن مناجات و مدایح پیامبر اکرم (ص) و امیرمومنان (ع) و غیره است و نیز یک ((ساقی نامه)) دارد. مثنوی ((حسن نامه)) روی هم 2198 بیت است و مشتمل بر وقایع خلقت و بیان دقایق حدیث معروف ((کنت کنزاً مخفیا))می باشد. ((حسن نامه)) ایزدی با این ابیات آغاز می گردد:

ای نام خوش تو کام جان ها

از نام تو کام جو زبان ها

ای نامه طراز جمله هستی

هستی ده هر بلند و پستی

ای عهد ستان اولین عهد

زینت ده این زمردین مهد

ای عرش طراز فرش پرداز

ز انجام بری چنان که ز آغاز

ای داور هست آور از نیست

هستی تو داده نیست را زیست

و در خاتمه ی آن آمده است :

حسن ازلی چو گشت پیدا

این ناز و نیاز شد هویدا

ز آن دم دید گشت آن گنج

ما را بنهاده بر دل این رنج

نی، رنج مگو،که راحت جان

شاهی است به بندگیش پنهان

این رنج نصیب جان ما باد

دردش دل خسته را دوا باد

قسمت سوم دیوان ایزدی را قصاید وی تشکیل می دهد که در 34 صحفه است و شامل 19قصیده و دو مسمط و یک ترکیب بند و یک ترجیع بند است که روی هم 1150 بیت می باشد. قصاید ایزدی در مدح و وصف سلاطین قاجار و شاه زادگان عصر خویش است از قبیل:ناصرالدین شاه قاجار،مظفرالدین شاه قاجار، صاحب دیوان، سلطان محمد شاه، امین السلطان، نواب سلیمان شعاع الدوله، شاه زاده فرهاد میرزامعتمدالدوله، جلال الدوله، موتمن الملک، حاج عبدالحسین امین التجار،شاه زاده حسام السلطنه و غیره.

قست چهارم دیوان ایزدی را ((غزلیات)) با تعداد 333 غزل تشکیل می دهد که در 95 صفحه است و روی هم 3220 بیت می باشد. و بالاخره به دنبال غزلیات ایزدی ،از ص 95 تا آخر (ص109) تعداد119 رباعی و 52 دوبیتی به سبک باباطاهر عریان درج شده است که روی هم 342 بیت می باشد. ایزدی کازرونی یک مثنوی نیز موسوم به ((مطلع الانوار)) دارد که در دیوان چاپ نشده است و نگارنده نیز این مثنوی را در جایی ندیده است.

ایزدی سرانجام در ماه شوال سال 1322 هجری قمری در شیراز جهان فانی را وداع گفت و به سوی جهان باقی شتافت. جنازه اش را در بقعه ی بی بی دختران این شهر به خاک سپردند.

روانش شاد باد.

منبع: هفته‌نامه بيشاپور (كازرون) شماره 12 ـ دوشنبه 11 ارديبهشت 1385