پایگاه خبری کازرون نیوز | kazeroonnema.ir

رحمان علامه­زاده :علامه جلال الدین دوانی مشهور به علامه دوانی و محقق دوانی در سال 830 هجری قمری در دوان کازرون دیده به جهان گشود. مقدمات علوم عقلی و نقلی را نزد پدرش ملاسعدالدین فرا گرفت و سپس به شیراز آمده در خدمت ملامحیی الدین کوشکناری و خواجه حسن شاه بقال، استادان مبرز حوزه ی علمی شیراز به تحصیل سایر علوم دینیه و معارف یقینیه اشتغال ورزید. منقول است که به سبب علاقه ای که به تحصیل علوم دینی داشت و قدرت برای خرید روغن چراغ نداشت شبها در برابر چراغی که در دهلیز مسجد جامع عتیق روشن بود برپا ایستاده به مطالعه و تحقیق می پرداخت. چون آوازه ی فضایل و کمالات وی عالمگیر شد والی عراق و فارس و آذربایجان سلطان یعقوب بایندری از امرای ترکمان او را از شیراز به دارالسلطنه ی تبریز دعوت نمود و به الطاف خسروانه نوازش فرمود و سمت قاضی القضاتی ولایت فارس را به او تفویض فرمود.

 وی در کنار امور قضا در مدرسه بیگم شیراز به تدریس مشغول بود و پیوسته از اقصی نقاط ربع مسکون برای خوشه چینی از خرمن وجودش به شیراز می آمدند. با وجود دوانی و امیر صدرالدین دشتکی شیرازی مکتب علمی شیراز همواره از رونق و تابندگی خاصی برخوردار بود. شاگردان بسیاری در مکتب وی پرورش یافتند که هر کدام ا زآنان در عالم علم و ادب چون ستاره ای درخشیدند و پرتو افشانی کردند که از جمله شاگردان آن بزرگوار عبارتند از: قاضی کمال الدین حسین بن خواجه شرف الدین عبدالحق اردبیلی معروف به الهی اردبیلی، قاضی کمال الدین میر حسین بن معین الدین میبدی یزدی شارح دیوان امیرالمؤمنین، شمس الدین محمد بن احمد خفری مشهور به فاضل خفری، امیر جمال الدین صدر استرآبادی ارجاسب غفرانی متخلص به امیدی، خواجه جمال الدین محمود شیرازی و میرداماد ، شیخ بهایی و ... .

در تاریخ ولادت و وفات آن بزگوار اختلافات بسیار وجود دارد از جمله در کتاب تتمه المنتهی اثر حاج شیخ عباس قمی تاریخ فوت وی را 902 ه.ق ذکر کرده و در کتاب تاریخ راقم اثر میر سید شریف را قم سمرقندی مولد وی را قره العین نامیده که با احتساب حساب ابجد با حذف الف و لام سنه 830 هجری قمری است و مدفن وی را خراسان دانسته که در مورد اخیر دچار اشتباهی فاحش گردیده است. در بیشتر تذکره ها و تراجم وفات مولوی را بین سالهای 902-907-908-918-928 ذکر کرده اند و حقیقت آن است که وفات علامی فهامی مولانا جلال الدین دوانی در سال 908 هجری قمری در اردوی سلطان ابوالفتح بایندری در پل آبگینه چند کیلومتری کازرون اتفاق افتاده است و پیکر مطهر آن بزرگوار را در تخته روان گذاشته به دوان منتقل نموده اند و با احترام و اکرام خاص در سال مذکور در بقعه ای به نام شیخ علی ابن احمد الخطیب یکی از عرفای قرن چهارم هجری مدفون کرده اند و امروزه این بقعه در میان اهالی دوان به نام شیخ عالی معروف می باشد و این به سبب آن است که یکی از علما به نام شیخ عالی ابن عارف وارف حاج ملاعبدالصاحب دوانی در این بقعه به خاک سپرده شده است و بر اثر تشابه اسمی رفته رفته بقعه ی مسطوره به نام آن مرحوم مشهور معروف گردیده است و آن چه اصح و اقرب به یقین است تاریخ فوت وی براساس سنگ نبشته مزار آن مرحوم که متن سنگ قدیمی و فرسوده ی آن را این بنده ی بضاعت فرجات در سالهای گذشته معاینه و یادداشت کرده ام در روز سه شنبه نهم ماه ربیع الثانی از سال 908 هجری قمری اتفاق افتاده که برای رفع شبهه و جلوگیری از اشتباهات نویسندگان و محققین در آتی متن منقور بر سنگ مزار وی ذیلاً درج می گردد.

هذا قبر الامام و البحر القمقام کشاف قواعد الاسلام حلال معاقد الاحکام اعجوبه الدهر و ناموس العصر جامع المعقول و المنقول حاوی الفروغ و الاصول ترجمان الحکماء و العارفین لسان العرفاء و المتکلمین الشرح فی معارج المتألهین مولانا جلال الدین ابن العالم العامل ملا سعدالدین الدوانی رحمه الله علیه توفی فی یوم الثلثا تاسع شهر ربیع الثانی سنه ثمان و تسعمءئه من الهجره المقدسه النبویه.

نسبتش منتهی می شودبه محمد بن ابی بکر بن ابی قحافه یکی از یاران صدیق و مخلص مولی الموحدین امیرالمؤمنین علی (ع) و به همین منظور در ذیل پاره ای از آثار قلمی خود پسوند صدیقی را متذکرگردیده است.

در مورد فرزندان وی اطلاعات متقن و دقیقی در دست نیست به طوری که صاحبان تاریخ و تذکره متراجم نوشته اند از جمله خواندمیر مؤلف تاریخ حبیب السیر علامه را صاحب دو پسر دانسته یکی به نام امیر سعدالدین اسعد (همنام جدش) که در زمان مؤلف از دانشمندان به نام شیراز بوده و دیگری مولانا عبدالهادی که در زمان حیات پدر وفات یافته و او نیز از فضلای زمان بود. صاحب تذکره ی نصرآبادی حکیم ابوالفتح دوانی را نیز یکی از فرزندان او می داند.

شمار مصنفات و مؤلفات و حواشی وی بر کتب علمی و فلسفی متجاوز از هشتاد اثر ذکر کرده اند که نسخه های خطی آن ها در کتابخانه های دنیا مضبوط و محفوظ است و از جمله آنها می توان به این آثار اشاره کرد.

1-اخلاق جلالی (لوامع الاشراق فی مکارم الاخلاق) به فارسی آن را به نام امیر حسن بیک ترکمان مشهور به اوزون حسن نگاشته

2-انموذج العلوم

3-اثبات الواجب الوجود

4-التصوف و العرفان

5-تفسیر سوره اخلاص

6-تفسیر سوره الکافرون

7-رساله تهلیلیه شرح کلمه طیبیه لااله الاالله

8-رساله در حل مغلطه مشهور به جذر اصم

9-الوزارء یعنی دجله نوشته شده در نجف اشرف

10-شرح تحریر اقلیدس

11-شرح رساله غفل محقق طوسی

12-رساله در عرض لشکر سلطان خلیل بایندری

13-حاشیه به تهذیب المنطق تفتازانی

14-حاشیه بر شرح اشارات بوعلی سینا

15-رساله در تحقیق مسئله جبر و اختیار

16-شواکل الحورفی شرح هیاکل النور شیخ شهاب الدین سهروردی معروف به شیخ اشراق

علامه نیز ذوق شاعری داشته و گاه گاه با توجه به مشاغل گوناگون علمی و فلسفی و مناسب قضاوت و صداقت اشعاری نغز در قالب غزل و رباعی و ابیاتی پراکنده در لابه لای آثار منثور خود می سروده. در اشعار دوانی وفانی تخلص می نمود. وی همچنین شروحی به نثر بر اشعار نیکوی دیگران به رشته تحریر درآورده است.