کازرون نما: روند تخریب و آسیب رسانی به هوبت و فرهنگ و تاریخ و آثار فرهنگی کازرونی
سالهاست که به سرعت و شدت ادامه دارد. آخرین فاجعه از این دست، بریده شدن و سرقت
سر شیر سنگی ورودی امامزاده میرعبدالله میدان شهداء است. در حال جستجوی مطالب و
پیشینه این نوع رفتارها در کازرون به مقاله ای از استاد ارجمند جناب آقای
عمادالدین شیخ الحکمایی برخوردیم که حدود سی سال پیش در روزنامه اطلاعات (12 اردیبهشت
1366)، از بی توجهی به آثار فرهنگی و بویژه شیرهای سنگی سخن گفته و توجه مسوولین
را به این امر جلب کرده بود. در آن زمان حدود دوازده شیر سنگی باقی مانده بود که
امروزه متاسفانه تنها یکی دو نمونه باقی مانده است. کاش جامعه بافرهنگ شهر و
مسوولین محترم، توصیه ها و روشنگری های دلسوزان این شهر را جدی تر می گرفتند. به رغم
گذشت سه دهه، این نوشته هنوز کارکرد خود را از دست نداده است. یادداشت مذکور عینا
در زیر آمده است؛ با این توضیح که برخی آمار ذکر شده در خصوص آثار ثبت شده و غیره
در این یادداشت، مربوط به زمان نگارش مطلب بوده و قطعا اکنون قابل استناد نمی باشد.
میراث فرهنگی کازرون
را حفظ کنیم
(روزنامه اطلاعات.
12/ 02/1366)
عمادالدین شیخالحکمایی
کازرون از جمله مناطقی است
که ریشه در اعماق تاریخ داشته و هنوز ناشناختههای بسیاری در زمینههای مختلف
ادبی، هنری و تاریخی دارد و هماکنون نیز آثار ارزشمندی از گذشتگان را در خود جای
داده است؛ چه از زمانهای قبل از اسلام که ایران بهعنوان یک جامعه متمدن مطرح
بود، و چه از 16 تا 21 هجری که مردم با آغوش باز اسلام را پذیرا شدند و خود حافظ و
پیشرو نظام الهی شدند، این خطه توانست بزرگانی را در زمینههای مختلف پرورش بدهد و
به جهان اسلام و دنیا عرضه کند. از سلمان فارسی گرفته تا شیخ ابواسحاق(م 426) که
در گسترش اسلام در این منطقه سهم بسزائی داشته، از شیخ امینالدین(م 745) و شیخ
عبدالله بلیانی و سلسله مرشدیه تا فیلسوف شهیری چون علامه دوانی و بسیاری دیگر از
بزرگان که باید کتب تذکره را گشود و از آن هفتاد من مثنوی ساخت.
در مجموع باید گفت، کازرون
وارث سابقه تاریخی با عظمتی است که برای نمونه میتوان از آثار باقیمانده قبل از
اسلام، آتشکدههای بیشاپور و اطراف و نقش برجستههای عظیمی که توسط هیئتی فرانسوی
کاوش شده و اکثر آثار ارزشمند و قابل انتقال آن به غارت رفته، بقاع متبرکه و
ساختمانهای زیبای آن و بسیار اماکنی که هنوز کاوش نشده و متاسفانه اکثر اوقات با
بیتوجهی و سهلانگاریهایی از طرف مسئولین آگاه و ناآگاه روبرو بود، نام برد.
درحالی که ما بیش از 50 اثر قابل ثبت داریم، تا سال 64، گذشته از نقوش بیشاپور،
تنها خانقاه امینالدین بلیانی جزو ابنیه تاریخی ثبت شده بود که بسی جای تاسف است.
در همین یکی دو سال هم، چند
مکان با ارزش با بیتوجهی از میان رفت؛ از جمله بقعه مشهور امامزاده که بیش از 500
سال قدمت دارد و معماری خاص ساختمان و گنبد و وجود گچ بریهای داخل آن منحصر بفرد
و بسیار با اهمیت است. یا حسینیه مسجد بازار که جریان ساخت آن را میتوان از کتاب
فارسنامه ناصری دریافت، که قدمت 400 ساله دارد و معماری آن مربوط به دوره صفویه
بوده است. (تایپ مجدد و آماده
سازی برای انتشار، و منتشر شده توسط پایگاه جامع و خبری کازرون نما)
لازم به ذکر است که در حال
حاضر در بیشتر کشورهای جهان، ملاک ثبت یک اثر تاریخی، داشتن قدمت کمتر از صدسال
است و ما با ناآگاهی این مواریث ارزشمند را از دست میدهیم. ملل شرقی از لحاظ غنای
فرهنگی و شکوه و عظمت تاریخی پیشرو بودهاند ولی خود نسبت به آنچه که دارند، بیتوجهند
و این مطلب را میتوان از سیری در موزهها و کتابخانههای غربی و اروپایی دریافت
که چه آثار با ارزشی از این مردم (ملل شرق)، به تاراج رفته و پشتوانه اقتصادی و
فرهنگی این جهانخواران قرار گرفته است. وقتی یک محقق بخواهد درباره سرزمین خودش و
بزرگان آن مطلبی ارائه بدهد، باید کتب و اسناد آنرا در موزهها و کتابخانههای
خارج از کشور جستجو کند. بهعنوان مثال، نسخههای کتاب "فردوس المرشدیه"
و انوار در مقامات شیخ ابواسحاق و "جواهرالامتیه" و "مصباح"
در مقامات امینالدین که مربوط به این سرزمین و ایران است را باید در موزه ترکیه و
بریتانیا پیدا کرد؛ چراکه ما نسبت به آنچه که داریم بیتفاوت هستیم.
یکی دیگر از آثار با ارزشی
که باقیمانده و تاکنون هیچ توجهی به آن نمیشده، وجود تعداد زیادی سنگ مقبره است
که گذشته از قدمت تاریخی آنها که بعضی حتی به بیش از هزار سال میرسد، شیوه کتابت
خطوط و انواع خط کوفی و نسخ و ثلث و تزئینات حواشی و اطراف سنگ و شیوه حجاری بسیار
با اهمیت و قابل توجه و در حقیقت تنها سند صحیح و معتبری است که میتوان شناسای
هویت واقعی صاحب مقبره باشد؛ که در این مورد هم متاسفانه بسیاری از سنگ نبشتهها
در تعمیرات جدید ساختمان و تجدید سنگها و یا به علت عدم توانایی در قرائت خطوط،
دستخوش نابودی شدهاند. امید است باتوجه بیشتر مسئولین اداره اوقاف و تشکیل هیئت
امنا و توضیح اهمیت حفظ سنگها، از انهدام آنها جلوگیری و نسبت به حفظ و تعمیر آنها
به شکل صحیح نظارتی بشود.
نمونه دیگری از سنگ مقابر
وجود دارد که علاوه بر نوشتههای معمول، پیکرههای سنگی شیری هم به آنها متصل است
و بهعنوان یک کار هنری و با ارزش پذیرفته شده است.
البته در تاریخ این نمونه
شیر سنگها، ابهامتی وجود دارد؛ اما همیشه در طول تاریخ از شیر بهعنوان سمبل قدرت
به صورتهای مختلفی استفاده میشد. در بینالنهرین از آن به عنوان حافظ قبور
استفاده میکردهاند. آشوریان شیرهای بالدار را در اطراف اماکن مقدس قرار میداده
اند. در تخت جمشید نیز، سرستونها را به صورت شیر ساختهاند. قدیمیترین شیر سنگی
که در ایران موجود است و در موزه از آن نگهداری میشود، شیر سنگی همدان است که از
دوره ساسانیان باقی مانده و مربوط به معبد آناهیتا بوده است.
البته در اینجا صحبت از
تاریخچه پیدایش و علت انتخاب شیر برای قبور و غیره نیست، بلکه منظور توجه دادن به
اهمیت حفظ این اثر است که قدیمیترین آنها مربوط به 400 سال قبل است.
از دوازده شیری که در
شهرستان کازرون وجود داشته، تعدادی در چندین سال اخیر شکسته و نابود شدهاند و
تنها 3 شیر سالم مانده که یکی واقع در امامزاده "ابافتح" و دیگری در سید
محمد و سومی در نزدیکی فلکه بنیاد شهید است. امید است که نسبت به جمعآوری و حداقل
توجه و نظارت و حفظ آنها اقدامی از طرف مسئولین صورت گیرد.
درود بر شما