منطقه قشلاقی عشایر به نسبت مناطق ییلاقی آنها از وسعت کمتری برخوردار است. مناطق قشلاقی عمدتا در قسمت‌های جنوبی استان کهگیلویه و بویراحمد و فارس و استان بوشهر است. سرحد یا ییلاق آن نیز در مناطق شمالی استان ‌فارس، کهگیلویه و بویراحمد و جنوب استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری است. سمیرم به سبب اینکه بزرگ‌ترین منطقه ییلاقی عشایر ایل قشقایی در جنوب استان اصفهان محسوب می‌شود، همه ساله میزبان بیش از پنج هزار خانوار عشایری با جمعیتی افزون بر 25 هزار نفر است.

شش طایفه ایل قشقایی در رشته‌ کوه‌های گچساران

پس از عبور از جاده‌های پر پیچ وخم و سرسبز استان کهگیلویه و بویر احمد به جنوبی‌ترین نقطه این استان یعنی محدوده شهرستان گچساران می‌رسی. در شهرستان پرجمعیت گچساران عشایر زیادی از ایل قشقایی ساکن هستند که با فرارسیدن فصل بهار اقدام به کوچ می‌کنند.

طوایف ایل قشقایی به نوعی واحد و رکن سیاسی آنها محسوب می‌شود که به شش دسته کلی کشکولی بزرگ، کشکولی کوچک، ششبلوکی، دره شوری، فارسیمدان و عمله تقسیم می‌شوند. هر طایفه نیز متشکل از چندین تیره و بنکو است.

اسکان عشایر گچساران که در 15 کیلومتری این شهرستان و در دامنه رشته کوهی بلند واقع شده، اولین مقصد برای گفت‌وگو با عشایر است. عشایر در این منطقه عمدتا از تیره‌های مختلف طایفه دره شوری هستند.

جمعی از عشایر در خانه یکی از ساکنان روستا حاضر شده‌اند تا در این جلسه شرکت کنند. حاضران در جلسه بعد از سلام و احوال پرسی بلافاصله سراغ "سرحد" یا همان ییلاق را می‌گیرند که وضع آب، بارندگی و علوفه در آنجا چطور است؟

فرماندار و رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان سمیرم در این جلسه، قانون و تقویم کوچ را برای عشایر بازگو می‌کند که بر اساس آن عشایر باید همه ساله 15 اردیبهشت ماه از قشلاق حرکت تا 25 همان ماه به ییلاق برسند و اگر به هردلیلی زودتر از این موعد کوچ کنند، تخلف محسوب شده و برای آن جریمه‌هایی لحاظ می‌شود.

ترس عشایر در قشلاق از بهمن

دغدغه و نگرانی مسئولان سمیرمی بابت کوچ زودهنگام نیز به خاطر خسارت‌ها و صدمات جبران‌ناپذیری است که ورود زودهنگام دام به مراتع شهرستان متحمل می‌کند، اما عشایر با همه این حرف و حدیث‌ها به بیان مشکلات و سختی‌های خود در قشلاق می‌پردازند؛ گرم شدن هوا، کمبود آب و علوفه و رویش گیاهی به نام " بهمن " جان گوسفندان آنها را تهدید می‌کند. بهمن؛ گیاهی است که معمولا در مناطق گرمسیری و در ماه‌های فروردین و اردیبهشت ماه رشد می‌کند، خارهای ریزی که در لابه‌لای برگ‌های این گیاه وجود دارد برای گوسفندان مضر است.

قشقایی‌ها در این جلسه همگی اتفاق نظر دارند که مشکلات موجود سبب کوچ زودهنگام آنها می‌شود و اگر این گونه نبود به هیچ وجه اقدام به کوچ زودهنگام نمی‌کردند. سرانجام بعد از دو ساعت گفت‌وگو با عشایر، راهی گچساران می‌شویم تا شب را در مهمانسرایی بیتوته کرده و صبح به سمت روستای پیرسرخ در نورآباد ممسنی حرکت کنیم.

عشایر دره‌شوری در روستای پیرسرخ

هنوز خورشید کاملا طلوع نکرده که راه روستای پیرسرخ را در 10 یا 15 کیلومتری نورآباد ممسنی استان فارس در پیش می‌گیریم. باغ‌ها و درختان لیموترش و زیتون در مسیر رسیدن به پیرسرخ بیش از هرچیز نظرها را به خود جلب می‌کند. روستای پیرسرخ در دامنه کوه بلندی خودنمایی می‌کند. عشایر ساکن روستای پیرسرخ هم از طایفه بزرگ دره شوری بودند.

در وسط روستای پیرسرخ قلعه‌ای متروکه وجود دارد که ابتدا نظر هر تازه از راه رسیده‌ای را به خود جلب می‌کند. اهالی روستا این قلعه را منتسب به "محمد حسین خان دره شوری" از سران بزرگ عشایر ایل قشقایی می‌دانند که در سال 1313 به همراه اسماعیل خان یا همان صولت‌الدوله قشقایی ایلخان بزرگ قشقایی اعدام شده بودند.

از قلعه محمدحسین خان جز یک اتاق بزرگ با دیواره‌هایی از جنس ساروج، برجک و حیاط نسبتا کوچکی چیزی باقی نمانده، ولی نوع معماری این قلعه جالب توجه است، به طوری که تنها اتاق باقی مانده آن به گونه چهار قوسی و طاق ضربی و هلالی شکل با نقش و نگارهای منقوش پا برجا است و گفته می‌شود ‌در دوره قاجار توسط "ایازکیخا دره شوری" پدر محمد حسین خان دره شوری بنا شده است.

فارسیمدان‌ها در فاریاب

عشایر ایل قشقایی مردمانی مهمان نواز و ساده زیست هستند، ظهر را در خانه یکی از اهالی پیر سرخ سپری می‌کنیم و ظهر هنگام که هوا در حال گرم شدن است، به سمت کازرون حرکت می‌کنیم تا در آن جا نیز با اهالی طایفه فارسیمدان‌ها در خصوص ضرورت رعایت تقوم کوچ گفت‌وگو کنیم.

روستای فاریاب در نزدیکی کازرون به عنوان یکی از مناطقی که جمعیت قابل توجهی از طایفه فارسیمدان در آن ساکن هستند، مقصد بعدی برای رایزنی جهت کنترل کوچ زودهنگام است. هنگامه غروب خورشید به فاریاب می‌رسیم. روستایی در نزدیکی قلعه دختر که نخلستان‌های آن جلوه‌ای زیبا به این روستا بخشیده است. عشایر ساکن در روستا از طایفه فارسیمدان هستند که منطقه ییلاقی آنها در مجاورت کوه دنا در سمیرم است.

سرسبزی کوه‌ها و دشت‌های این مناطق بیش از هر چیز قابل توجه است اما با این حال عشایر می‌گویند که این سرسبزی و زیبایی تا 10 روز آینده ادامه دارد و همین که هوا گرم‌تر شد اثری از این زیبایی به چشم نمی‌خورد.

در این سفر دو روزه با عشایر زیادی در خصوص رعایت زمان کوچ گفت‌وگو می‌شود، اما آنها نیز مشکلات و دلایل خاص خود را مطرح می‌کنند که سبب کوچ اجباری و زودهنگام آنها می‌شود. با این حال عشایر قشقایی وعده می‌دهند که در موعد مقرر وارد مناطق ییلاقی سمیرم شوند، اما اکنون باید منتظر بود و دید آیا عشایر در موعد مقرر کوچ می‌کنند و یا اینکه گرم شدن هوا، کمبود آب و علوفه و گیاه بهمن آنها را وادار به کوچ زودهنگام می‌کند؟!