تشکل غیردولتی هم¬اندیشان جوان به مناسبت روز جهانی کوهستان با صدور بیانیه¬ای به برشمردن مشکلات اساسی کوهستان¬های کازرون پرداخت و اعلام نمود این کوهستان¬ها به واسطه¬ی وجود مشکلاتی که غالباً ریشه در ناآگاهی عمومی نسبت به اصول حفاظت از فضاهای طبیعی دارند، در آستانه¬ی مرز بحران قرار گرفته¬اند.

در این بیانیه سه مشکل اساسی که امروز دامن کوهستان¬های کازرون را گرفته¬اند »گردشگری¬های غیرمسوولانه«، »احداث کنترل نشده جاده¬ها«و همچنین »کشاورزی و چرای کنترل نشده دام در محیط¬های کوهستانی« اعلام شده و بر لزوم آغاز فعالیت¬های آموزشی و طرح نظام جامع گردشگری تأکید شده است. همچنین در بیانیه این N.G.O ضمن تأکید بر نقش پراهمیت کوه¬ها در ذخیره برف و تشکیل برف¬چال¬ها و یخ¬چال¬ها که موجب ایجاد رودخانه¬های دائمی و تأمین آب چشمه¬ها و دریاچه¬ها می¬شوند، آمده است که عدم توجه به محیط¬های کوهستانی و افزایش فعالیت¬های مخربی که گرمایش زمین را موجب گردیده، باعث شده است مشکلات ناشی از خشکسالی تشدید شده و عواقب آن همچون خشکی دریاچه¬ی پریشان و کم شدن جریان¬های آبی، مشکلات عدیده¬ای را برای کل جامعه به وجود آورد و علاوه بر آن حیات گونه¬های گیاهی و جانوری را نیز با خطر مواجه ساخته است.

این بیانیه در پایان با ارائه¬ی پیشنهاداتی برای حفظ مناسب محیط¬های کوهستانی از تمامی گروه¬های مردمی و نهادهای ذی¬ربط دولتی جهت تقویت فعالیت¬های حفاظتی دعوت نموده است.

گفتنی است از سال 2003، روز 11سپتامبر به عنوان روز جهانی کوهستان اعلام شده و در این روز نهادهای دولتی و غیردولتی در سطح دنیا با اجرای طرح¬هایی سعی در افزایش توجه طبقات مختلف جامعه نسبت به اهمیت این فضاهای پرارزش طبیعی دارند.

متن کامل این بیانیه به شرح ذیل می¬باشد:

یانیه انجمن هم¬اندیشان جوان به مناسبت روز جهانی کوهستان

«11سپتامبر 2008» / «20آذرماه 1387»

«...و زمین را گسترش دادیم و در آن کوه¬هایی عظیم و استوار افکندیم و از هر نوع گیاه بهجت¬انگیز در آن رویاندیم».

ـ قرآن کریم

کوهستان به عنوان یکی از زیستگاه¬های مهم انسان و مهمترین پناهگاه تنوع زیستیِ گیاهی ـ جانوری از برجسته¬ترین مولفه¬های زیست¬محیطی محسوب شده که به واسطه¬ی نقش اساسی تأمین کننده نیمی از آب شیرین در جهان، اهمیتی دو چندان نیز می¬یابد. توجه به این موهبت¬های الهی در سرزمین ایران که نیمی از آن را کوهستان تشکیل داده و دارای بیش از 15هزار قله با ارتفاع بالای 3000متر است و بیش از 70درصد باران¬های کشور در این مناطق نازل می¬شوند، افزون¬تر از بسیاری کشورهای دیگر می¬باشد. به ویژه آنکه این دیار کهن چند سالی است با خشکسالی مواجه شده و به واسطه گرمایش زمین و ذخیره کمتر برف در کوهستان¬ و همچنین با کاهش برف¬چال¬ها و یخچال¬ها که در دل کوه¬ها مأمن گزیده¬اند تا حد بسیار زیادی از ذخایر آبی موجود نیز کاسته شده است و در بسیاری موارد رودخانه¬های دایمی را به روان¬آب¬های فصلی بدل نموده.

در شهرستان کازرون نیز که از مناطق نیمه¬کوهستانی کشور به شمار می¬آید به واسطه¬ی وجود آخرین ارتفاعات زیبای زاگرس، توجه به حفظ و نگهداری کوه¬ها از اولویتی بالا برخوردار می¬باشد. خاصه آنکه کوه¬های کازرون همچنان که دارای گونه¬های خاص گیاهی و جانوری می¬باشند، در طول تاریخ میزبان بناها و یادمان¬های تاریخی فراوانی نیز شده¬اند که اکنون در کنار سایر چشم¬اندازهای طبیعی، هر طبیعت¬گردی را مشتاق به دیدن آنها می¬نماید.

نخست خداوند را سپاس می¬گوییم برای آفرینش پرمهرش، که به واسطه¬ی آن دیوارهای بلند سنگی را در شهرستانمان آفرید و حاصل آن ماندگاری بیشتر ابرهای رحمتش بر فراز شهرمان شد. دامنه¬های سرسبز بهاری کوه¬های اطرافمان را گیاهانی با خاصیت دارویی بخشید، برای التیام دردهایمان. کوهپایه¬هایمان را پر نمود از انبوه درختان بلوط، کنار، بادام و انجیر وحشی. شیب رشته کوه¬های زاگرس را چنان آفرید تا بارش¬های باران بر کوهمره نودان به سوی آب¬های زیرزمینی شهرستانمان سرازیر شود. و همچنین این کوهستان¬های زیبا راهی برای برف¬های ذخیره شده بر ارتفاعات دشت¬ارژن و کوهمره سرخی شدند تا دریاچه پریشانمان را سیراب کرده و منبعی غنی برای پرورش ماهی و میهمانی پرندگان مهاجر شود.

اما متأسفانه طی سال¬های اخیر به واسطه¬ی برخی فعالیت¬های ناآگاهانه، چهره¬ی این زیبایی¬ها به گونه¬ای کاملاً محسوس و قابل مشاهده به زردی گراییده و چنانچه تدبیری اندیشیده نشود، در آینده¬ای نه چندان دور از آن همه گیاهان دارویی، گونه¬های جانوری، چشم¬اندازهای زیبا، انواع حشرات به ویژه پروانه¬ها، گونه¬های گیاهی و علی¬الخصوص مواد معدنی چیزی برجای نخواهد ماند.

در حال حاضر و در نگاهی کلی می¬توان عوامل تخریب کوهستان¬های کازرون را به صورت زیر معرفی نمود:

ـ احداث جاده¬ها

در این خصوص ابتدا بایستی یادآور شد، انجمن هم¬اندیشان جوان در کنار سایر شهروندان، بر حق بلامنازعه¬ی مردم شریف شهرستان کازرون در رابطه با برخورداری از خطوط ارتباطی ایمن و مناسب تأکید می¬نماید اما مسلماً این مسئله دلیلی بر چشم¬پوشی از حفظ محیط¬زیست و پیشگیری از هرگونه ضربه¬ای بر مراتع و به ویژه کوهستان¬ها نخواهد بود. متأسفانه طی چند سال گذشته و با افزایش پروژه¬های راه¬سازی شاهدیم که بدون اندک توجهی به معیارها و استانداردهای زیست¬محیطی، ماشین¬آلات راه¬سازی به جان دشت¬ها و نقاط بکر کوهستانی منطقه¬ی سرسبز کازرون افتاده¬اند و با قطع درختان و انفجارهای مکرر در دل کوه¬ها چیزی بجز فرسایش خاک و رانش زمین در این مناطق را از خود برجای نگذاشته¬اند. بدیهی¬ترین مشکلی که از گسترش این پدیده¬ی نامیمون دچار اکوسیستم منطقه شده، تخریب جنگل¬های بلوط واقع در دشت برم و به خصوص پوشش¬های گیاهی بکر و نادر واقع در ارتفاعات دشت¬ارژن و برخی دیگر از مناطق کوهستانی کازرون بوده است. عبور جاده به هر قیمتی از دل مناطق ویژه زیست¬محیطی، علاوه بر موارد فوق¬الذکر باعث ایجاد آلودگی هوا در نقاط جنگلی و کوهستانی و همچنین گسترش آلودگی صوتی در آن مناطق شده است.

تمامی این موارد در حالی گریبان مراتع، جنگل¬ها و کوهستان¬های کازرون را گرفته که تاکنون کوچکترین اقدام موثری در جهت گسترش فرهنگ حضور در طبیعت و استفاده از آن در میان اشخاص و گروه¬هایی که از این جاده¬ها استفاده می¬کنند انجام نشده است.

همچنین بایستی تأسف خود را در خصوص کشته شدن چندین قلاده از جانورانی همچون خرگوش که به واسطه¬ی نبود محافظ¬های ویژه در شانه¬ی راه¬ها و همچنین فقدان زیرگذرهای ویژه¬ی حیوانات در مناطق کوهستانی و بر اثر برخورد با وسایل نقلیه جان خود را از دست داده¬اند اعلام داریم و خاطر نشان نماییم که بروز این قبیل حوادث زنگ خطر جدی را در خصوص انقراض نسل جانواران ویژه¬ی این منطقه به صدا درآورده است. بدون شک چنانچه اقدام قاطعانه و ویژه¬ای از سوی اداره راه و ترابری، سازمان حفاظت محیط¬زیست و منابع طبیعی و همچنین سایر نهادهای ذی¬ربط در این خصوص صورت نگیرد در آینده¬ای نه چندان دور شاهد وقوع بحرانی غیرقابل جبران در خصوص حیات این جانوران خواهیم بود.

ـ گردشگری¬های غیرمسوولانه

بدون شک معضلاتی که امروز دامن محیط¬زیست را گرفته بیش از آنکه اموری فنی باشند، موضوعی اجتماعی هستند که ریشه در فقدان آموزش و نبود برنامه¬هایی هدفمند برای کنترل گردشگری در طبیعت دارند. دلیل این مدعا هم سیل زباله¬های پلاستیکی و حتی شیشه¬ای غیرقابل تجزیه¬ای است که همزمان با گسترش بادکنکی اکوتوریسم، در دامان طبیعت و به ویژه کوهستان¬ها توسط گردشگران رها شده است. آیا زمان آن فرا نرسیده که به تدوین اصولی کاربردی برای برخورد با طبیعت، ویژه سنین مختلف و طبقات گوناگون اجتماعی همت گماریم و آن را در اولویت سیاست¬های متولیان گردشگری و مسوولان سازمان حفاظت محیط¬زیست و منابع¬طبیعی قرار دهیم؟ بدیهی است سفر به طبیعت بدون انجام برنامه¬های آموزشی مناسب، تنها تخریب بیشتر محیط¬زیست را منجر خواهد شد.

این در حالی است که علاوه بر نبود آموزش برای عموم، در حال حاضر حتی برای تورهای طبیعت نیز نظام جامع مدیریتی اعمال نمی¬شود و حتی استاندارد و معیاری برای بهره¬وری و استفاده از اینگونه جاذبه¬های بی¬بدیل وجود ندارد.

ـ کشاورزی و چرای کنترل نشده دام در محیط¬های کوهستانی

زیست¬بوم¬های کوهستانی، بسیار شکننده هستند و امروزه نه تنها در کازرون و ایران، بلکه در اکثر نقاط جهان دستخوش بهره¬برداری¬های مفرط شده و در معرض فرسایش و تخریب شدید قرار گرفته¬اند. علفزارهای کوهستانی که به دلیل غنی بودن خاک کوه¬ها شخم¬زده و به زیر کشت گندم و جو برده می¬شوند، برای اولین بار محصول به نسبت خوبی را به بار می¬آورند، ولی در سال¬های بعد و با تکرار کشت، به واسطه¬ی تعدد دفعات کشت و علی¬الخصوص استفاده نامطلوب از سموم و مواد شیمیایی معمولاً از مرغوبیت خاک کاسته شده و میزان محصول کاهش میابد و در نتیجه اراضی به کلی رها می¬شوند. به این طریق پوشش گیاهی و خاک ارزشمندِ علفزارهای کوهستانی از میان برده می¬شود و در نتیجه خاکی که می¬توانست رویش گیاهان دارویی و درختان نادر کوهی را تضمین نماید به بستری بی¬ارزش و عاری از هرگونه پوشش گیاهی مفید تبدیل می¬شود.

از سوی دیگر متأسفانه شاهدیم در برخی از مناطق کازرون چرای دام¬های اهلی باعث شده این نقاط، از علفزارهای کوهستانی به دیمزارهای کم¬بازده تبدیل شوند.

****

بنابراین چنانچه همچنان بر ارزش کوهستان¬ها یقین داریم و نمی¬خواهیم بیش از این شاهد تخریب محیط¬های کوهستانی و نتایج ناشی از آن همچون خشکی دریاچه پریشان و سایر دریاچه¬ها و رودخانه¬های کشور باشیم، بایستی با حضوری علمی، دقیق و پیوسته در مسائل و مشکلات زیست¬محیطی، کمر بر پیشگیری از هرآنچه موجب تخریب و کاهش ارزش طبیعی کوه¬ها و سایر مولفه¬های زیست¬محیطی می¬شوند، ببندیم. در این راه توجه به مسائل زیر در کنار سایر راهکارها نیز می¬تواند گره¬گشا باشد:

ـ حضور گسترده و چالشی و همچنین ارائه¬ی واکنش¬های مقتضی توسط اساتید دانشگاه، جوامع دانشگاهی و صاحبان فن در بحران¬ها و مسائل زیست¬محیطی.

ـ تدوین و آغاز آموزش¬های کاربردی رفتار در طبیعت، ویژه کلیه¬ی گروه¬های سنی و طبقات مختلف جامعه توسط نهادهای دولتی و مردم¬نهاد.

ـ پیشگیری از شخم¬زدن زمین¬های کوهستانی به قصد زراعت و همچنین ممناعت از چرای بی¬رویه دام در مراتع ملی و اراضی کوهستانی.